________________
૨૦૨
બુદ્ધિવાદને વિકાસ. માં શિક્ષણને કાયદો નિકળે. એ કાયદે પ્રગતિકારક હતા, છતાં લૌકિક શિક્ષણના હિમાયતીઓને તેનાથી અસંતોષ ઉત્પન્ન થયે અને તેઓ એ કાયદાને પાદરીઓની બળવાન લાગવગનું અમંગળ ચિહ્ન લેખવા લાગ્યા. વળી, આખા યુરેપમાંથી જેટલાં લેકે રોમન ચર્ચની બહાર હતા તેમજ ચેડાંઘણાં જેઓ તે ચર્ચામાં જ હતાં તે બધા ૧૮૬૯-૭૦ ની રેમન ધર્માચાર્યોની સભાએ પિપના અચૂકપણાને જે ઠરાવ પસાર કર્યો તેનાથી ભડકી ઉઠયા. આ ઠરાવ પસાર કરાવનારા અનેક કાર્યકુશળ ઉઘોગી પુરુષોમાં મેનિંગ નામનો એક અંગ્રેજ ધર્મગુરુ હતું. જે પ્રજાજનોનાં ચિત્તમાં પપે આધુનિક ભ્રાંતિને તિરસ્કાર જાહેર કરનારી પત્રિકાઓ બહાર પાડ્યાની વાત તાજી ન હોત તો કદાચ રોમન ધર્માચાર્યોની સભાના પેલા ઉપર કહેલા પિપના અચૂકપણ વિષેના ઠરાવથી લોકો આટલાં હેબકી જાત નહિ. ૧૮૬૪ની સાલ પૂરી થતાં પિપે ૧૯મી સદીની મુખ્ય મુખ્ય ભ્રાંતિઓને લગતું ટિપ્પણ બહાર પાડી જગતને ભડકાવી નાંખ્યું હતું, આ મુખ્ય બ્રાંતિઓમાં તે નીચેની હકીકત ગણાવે છે –
(૧) મનુષ્ય માત્ર તેની બુદ્ધિના પ્રકાશથી તેને પિતાને જે ધર્મ સારો લાગે તે પાળવાને સ્વતંત્ર છે; (૨) ચર્ચને શરીરબળ વાપરવાને કશે અધિકાર નથી; (૩) ધર્માચાર્યો કે ખ્રિસ્તી ધર્મમંડળના અધ્યક્ષની મદદ લીધા વગર સ્વતંત્ર રીતે અધ્યાત્મશાસ્ત્રને અભ્યાસ થઈ શકે અને થવો જ જોઈએ; (૪) પર મુલકમાંથી આવી વસેલાં લોકોને જાહેર રીતે પિતાતાના ધર્મનું આચરણ કરવાની છૂટ આપવામાં કેથલિક રાજ્ય ગ્ય પગલું ભરે છે; (૫) પિપે ચાલુ યુગની પ્રગતિ, ઉદારવાદ અને સામ્પ્રત સંસ્કૃતિ સાથે સમાધાની કરવી જોઈએઆવા આવા વિચારે ચાલુ યુગની મુખ્ય ભ્રાંતિઓમાંની કેટલીક છે એમ પિપે પિતાના ટિપ્પણમાં જાહેર કર્યું. પોપને આ લેખ બુદ્ધિસંસ્કાર સામેના સંગ્રામના ઢંઢેરાપ મનાયો હતો અને રેમનાચા
