________________
વિચારસ્વાતંત્ર્યના ઇતિહાસ.
૧૯૧
ત્યાં સુધી જેટલા લેાકેાને આધ્યાત્મિક પ્રયાગાથી પેાતે મૃત પુરુજેના આત્મા સાથે વાર્તાલાપ કરી શકે છે એવી ખાતરી થઇ ગઇ છે અને જેમને, પ્રમાણુ ગમે તેવું ભ્રાંતિકારક હોય છતાં, એ વાતચીત અનુભવસિદ્ધ વસ્તુ લાગે છે તેમને ધર્મવિષયમાં કશે! રસ પડતા નથી. તેમને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું હેાવાથી તેઓ ધર્મ ને જતા કરી શકે છે, ધર્મ વિના નિભાવી લે છે.
અતિહાસિક અને વૈજ્ઞાનિક વિવેચન કરનારાઓએ પ્રાચીન મતાનું ખંડન કરવાના અને તેમની મહત્તા તાડવાના જે પ્રયાસ કર્યાં તેથી પ્રાચીન મતાવલંબીએમાં ધણા ઉહાપાહ થયેા. તે
આ વિવેચકાના વિરેધ શાંતપણે સાંખી રહ્યા નહિ. વિરાધીઓને પહોંચી વળવા માટે એમણે વાગ્યુદ્ધ અને બીજા શસ્ત્ર કામેા લગાડયાં. ટ્રાસનું ટયુબીજન (Tubingen) નું પ્રેાફેસર પદ લઈ લેવામાં આવ્યું અને એની જીંદગી બગાડવામાં આવી. રેનને લખેલા અતિ સંક્ષેાભકારક ઇસુરતમાં ચમત્કારી વાતને ઉલ્લેખ સરખે ન હાવાથી એને ફ્રાન્સની કાલેજમાંની જગા પરથી દૂર કરવામાં આવ્યા. બ્રૂકનેરે (Buchner) વિશ્વેશ્વત્પત્તિ વિષે જે અતિમાનુષી કારણે! અને ખુલાસાએ આપવામાં આવ્યાં હતાં તેની નિરર્થકતા એના ફેાસ અને મેટર’(શક્તિ અને દ્રવ્ય) નામના પુસ્તકમાં દર્શાવી હેાવાથી અને એ પુસ્તક લોકપ્રિય થઈ પડયું હેાવાથી એને ૧૮૫૫ ની સાલમાં ‘ટયુબીન' માંથી કાઢી મૂકવામાં આવ્યેા હતેા. હઇકલને જીનામાંથી હાંકી કાઢવાને પ્રયાસ કરવામાં આવ્યા હતા. માત્ર ઘેાડાં જ વર્ષોં પર એક્ખી વાઝી નામના એક ફ્રેન્ચ કેથલિકે નવા કરારના અભ્યાસમાં નાંધવા લાયક ફાળા આપ્યા છે અને આના અદલામાં ૧૯૦૭ ની સાલમાં એને ખ્રિસ્તી ધર્મ મ`ડળમાંથી ખાતલ કરવામાં આવ્યા હતા.
કેથલિક ધ સંસ્થાની અંદર માનિઝમ (Modernisn) નામની
