________________
૧૪૪
બુદ્ધિવાદના વિકાસ.
ખાળકની માળા વાક્ય પ્રમાણમ્—ખુશામતી તાબેદારીથી આપણે ખ્રિસ્તીશાસ્ત્ર માન્ય કરવું જોઇએ. ઈશુએ કયારે એના સિદ્ધાંતાની વાસ્તવિકતા તત્ત્વદષ્ટિએ ચર્ચાય એવી ઈચ્છા દર્શાવી છે ? નથી એણે એના શિષ્યા સમક્ષ પેાતાના પેગામની યાગ્યતાયેાગ્યતા દર્શાવનારી લીલે। રજુ કરી; નથી એણે એ સિદ્ધાંતાની સબળતા સંબંધી શાંતિપૂર્વક વિચાર કરવા પૂરતા શિષ્યાને સમય આપ્યા, કે નથી એણે એ શિષ્યાને તેમની બુદ્ધિનાં ક્રમાતાને વશ વી નિર્ણય કરવાની છૂટ આપી. એ શિષ્યા તેમના કાળના મનુષ્યેામાં છેક અજ્ઞાન અને ભેાળાબાળા હેાવાથી ઈશુના પેગામ સંબંધી તત્ત્વનિ ય કરવાની તેમનામાં લાયકાત પણ ન હતી. ડેાડવેલ નીચેના શબ્દમાં પ્રેોટેસ્ટંટ પક્ષની વિચિત્રતા પ્રકટ કરે છે. “ મનુષ્ય માત્રને આત્મનિર્ણયની છૂટ આપવી અને સાથે સાથે એવી આશા રાખવી કે તે બધાં ઉપદેશકાનાં મત માન્ય રાખે એ એકતા માટેની એક એવી યેાજના છે કે કાઇ પણ મનુષ્ય તત્ત્વવિચારમાં એવી યેાજના ઘડવા પૂરતી નબળાઈ બતાવે એવું ભાગ્યે જ કાઈ કલ્પી શકે, તા પછી કેાઈ મનુષ્ય એ યેાજના સ્વીકારવાની અને અમલમાં મૂકવાની ધૃષ્ટતા કરે એ તે। માનવામાં આવે જ કેમ ?” રેશમના લોકો બધા વિચારશીલ પુરુષો સમક્ષ આ જમાના વિરુદ્ધ ફરીઆદ રજુ કરી તેને ધિક્કારી કાઢશે, કારણ તેએાની તે માત્ર એક જ મૂર્ખામી હતી. તેઓ પેાતાની જાતને સાચા અધિકારી ગણાવતા. અમારું કહેવું અચૂક અને નિઃસંદેહ છે એવું તે કહેતા હતા. પર ંતુ પ્રોટેસ્ટંટ પક્ષની વિચિત્રતા તા એથી વિશેષ છે. કારણ વાતા આત્મનિયની અને ઇચ્છા જુદીજ.
હજુ મ્હારે શેકટ્ટસમેરીના ત્રીજા અમીર સંબંધી એ શબ્દો લખવાના છે. એની લેખનશૈલીને લીધે એનાં લખાણો અંધારામાં પડી રહેતાં ખચ્યાં. આવી આકર્ષીક શૈલીવાળા શેટ્ટસમેરીને નીતિના વિષયમાં બહુ રસ પડતા. આપણે જોઈ ગયા કે ઘણાખરા પાખંડી
