________________
સમ્યજ્ઞાનપૂર્વક હજારો - લાખો પાપમાર્ગોમાંથી એકાદ પાપનું પણ વર્જન (ત્યાગ) કરનારો વ્રતધારી કહેવાય છે. વિરમણ નો અર્થ સર્વથા ત્યાગ કરવાનો નથી. પણ શરીર, કુટુંબ, પુત્રપરિવાર માટે ઉપયોગ માં આવતા પદાર્થોની મર્યાદા કરવી. તે તીર્થંકર પરમાત્માની આજ્ઞા છે તેનો જાણીબુઝી ને અથવા આલસ્ય અને પ્રમાદથી ભંગ કરવો તે પણ તીર્થંકર પરમાત્માઓની ચોરી કહેવાશે. માનવની માનવતાનો વિકાસ કઈ રીતે થશે?
મનુષ્ય જીવનની સફળતાનો ફળાદેશ સમ્બુદ્ધિ અને સદ્વિવેક, શાસ્ત્રમાન્ય છે કેમકે આ જ · તત્વો મનુષ્યતર પ્રાણી પાસે હોતા નથી. હોય તો ઉપયોગમાં લઈ શકાતા નથી. આ કારણે જ દેવદુર્લભ માનવાવતારને મેળવેલા ભાગ્યશાળીને જ વિચારવાનું રહેશે કે - પ્રાણ વિનાના મડદાની જેમ, માનવતા વિનાનું માનવ શરીર, ગમે તેટલું સુંદર હોય, સુદૃઢ હોય તો પણ શા કામનું? રાવણ, દુર્યોધન, દુશાસન, શુર્પણખા મમ્મણ કે ધવલશેઠ ઓ રૂપાળા ન હતાં? પણ તેઓએ માનવતા કેળવવાનો પ્રયત્ન કર્યો નથી. માટે જ બીજાઓના હાથે કમોતે માર્યા ગયા અને ઇતિહાસના પાને હરહાલતમાં પણ અમર થઇ શકયા નથી. અનન્તાનન્ત જીવરાશિમાં સર્વશ્રેષ્ઠ માનવાવતાર મનાયો છે. જે મર્યા પછી જીવનની સુવાસ અને સુકૃત્યોની સ્મૃતિ કોઇને ન થાય તેવું જીવન શા કામનું , આના કરતાં પશુઓ લાખવાર સારાં મનાયા છે જે મર્યા પછી પણ પોતાના વાળ, હાડકા, ચામડા, માંસ, ચરબી, લોહી અને શિંગડા તથા પૂછના વાળ આદિથી પણ માનવોની સેવા કરે છે.
જ્યારે મર્યા પછનો માનવ શાકામનો? એટલા માટે જ તીર્થંકર પરમાત્માઓની આજ્ઞા અને ઉપદેશ સૌ કોઈને ઉપાદેય છે. જેનાથી માનવ સાચાઅર્થમાં માનવ બનવા પામે છે, અન્યથા વિપરીત જ્ઞાન અને વિપરીત ભ્રમણા ને લઈ તેનું મન “મુરતિ વચ્ચે મોwવ્ય ” મતલબ કે - પરમાત્માએ જ્યારે મોટું, દાંત અને દાઢા આપી છે તો જે ખવાય, જેટલું ખવાય, જે રીતે ખવાય, જે બોલાય, જેટલું બોલાય અને જે રીતે બોલાય આ પ્રમાણે ખાવું-પીવું, બોલવું, ચાલવું આદિ મોજમજા કરી જીવનનો આનન્દ લુંટવો” પરન્તુ આવા પ્રકારની માન્યતા ખરાબમાં ખરાબ એટલા માટે છે કે – વિવેક વિનાની ખાવાપીવા આદિની ક્રિયાઓ તો પશુઓ અને પક્ષીઓ પણ કરે છે પરન્તુ તેમની ખાવાપીવા અને ભોગવિલાસની ક્રિયાઓમાં વિવેકની મર્યાદા હોતી નથી. માટે તે પશુઓ કહેવાય છે. પરન્તુ માનવ, માનવ છે, પશુ નથી. આવો માનવ પશુતુલ્ય પોતાનું જીવન રાખે તો ખાનદાન ભણતર ગણતર પણ શા કામના? પશુઓમાં વિવેક નથી માટે તેમના સંતાનો પશુજ હોય છે, તો
૫૦