________________
નથી. સત્યુગ હોય કે કલિયુગ હોય, સંસાર પાપ અને પાપીઓથી ભરેલો છે, માટે તીર્થંકર દેવોએ, દોષાધીન બનીને પારકાઓના (પરકીય) દેશોનું ઉદ્ઘાટન કરવું તેને પાપ કહયું છે. તેમાં પણ ગુણીજનના ગુણોનો અમલાપ કરી તેના દોષોને જાહેર કરવા તે સારો માર્ગ નથી. જૈનાગમમાં અભ્યાખ્યાનનું સ્વરૂપ કેવું છે? (१) अभ्याख्यानमसदभियोगः (आचारांग सूत्र ४४) (૨) ગણદોષારોપામ્ (કાળાં મૃત્ર ર૬)
દ્વાદશાંગીમાં પ્રથમ અને બીજા નંબરે બિરાજમાન આ બંને આગમોનો ભાવાર્થ એક જ છે કે, સમ્યજ્ઞાનથી રહિત માનવના મનમાં જ્યારે લોભ, ક્રોધ, ઈર્ષ્યા, દ્વેષ આદિના વિકારી ભાવો ઉદ્ભવે છે, ત્યારે બીજાઓમાં, સંધના તટસ્થ અને પુણ્યવંત ગૃહસ્થોમાં, તપસ્વીઓમાં, ત્યાગીઓમાં અને જે આપણા માનેલા ગચ્છના, સમુદાયના કે સંઘાડાના નથી તેઓમાં પોતાના કલુષિત મનથી કલ્પના દોષોનું આરોપણ કરી, અપમાનિત અને નિદિત કરવા આદિમાં, સ્વકીય જીવનના ખૂણામાં પ્રચ્છન્નપણે રહેલા દોષો જ મૂળ કારણ છે. સામેવાળા ત્યાગી, તપસ્વી આદિ આપણા ધાર્યા પ્રમાણે ખરાબ નથી હોતા. પરન્તુ મિથ્યાત્વ તથા ભ્રમજ્ઞાનના કારણે જ બીજાઓમાં અસષનું આરોપણ અને તેમને માટે અસભ્ય શબ્દોનું ઉચ્ચારણ કરવાના આપણામાં સ્થિત વૈકારિક ભાવો જ કામ કરે છે. કેમકે – જીવનમાં જ્યારે અભ્યાખ્યાન નામના પાપની આગ ભડકે બળે છે ત્યારે આત્માના અણુઅણુમાં પ્રતિપ્રદેશે કૃષ્ણ, નીલ અને કાપત લેશ્યાનું બળ (પાવર) વધે છે. અને સામેવાળાને મારવાની કે ગુંડાઓ દ્વારા કરાવવાની વાતો જ્યારે સાંભળીએ છીએ ત્યારે આ પાપની ભયંકરતા સ્પષ્ટ્રણે દેખાઈ આવે છે.
બીજી વ્યકિતના યશ, કીર્તિ, સત્તા, વ્યકિતત્વ, વકતૃત્વ ઉપરાંત ચારિત્રાદિ ગુણો જ્યારે પ્રત્યક્ષ અનુભવાતા હોય ત્યારે અસહિષણુ બનીને રોષના આવેશમાં તેમને દુષિત કરવા તે અભ્યાખ્યાન પાપ કહેવાય છે. જે સૌને માટે ત્યાજ્ય છે, એડવા લાયક છે.
૧૭૩
