________________
૩૭૮ સત્તા પિતાને હસ્તક રાખી એકતંત્રી રાજ્ય ચલાવવા માંડયું. તેણે દેશમાં નવું જોમ અને ઉત્સાહ પ્રકટાવ્યાં. - અમેરિકા જેડાયું. જર્મનીએ ઉત્તર સમુદ્રમાં સુરંગ પાથરી ઈંગ્લેન્ડના વેપારને ધક્કો પહોંચાડવા માંડે. ઈ. સ. ૧૯૧૫માં તેણે અમેરિકાની કુના કંપનિની લસિટાનિઆ નામે આગબોટ ડુબાડી. તેમાં અસંખ્ય ઉતારૂઓ ડૂબી ગયા, અને બીજું ભારે નુકસાન થયું, એટલે સંયુક્ત સંસ્થાના પ્રમુખ વુડરો વિલ્સને રોષે ભરાઈને જર્મનીને કડક પત્ર લખ્યો. જર્મનીએ સાવધાની રાખવાનું આશ્વાસન આપ્યું, પણ ત્યાર પછી ઈગ્લેન્ડે ડેનમાર્ક, હોલેન્ડ આદિ તટસ્થ રાજ્યનાં વહાણોને જર્મનીને અનાજ પહોંચાડતાં અટકાવવાનો નિશ્ચય કર્યો. હવે ભૂખમરાના સંકટની શંકાથી જર્મની વ્યાકુળ બન્યું. તેણે બ્રિટિશ ટાપુઓની આસપાસના સમુદ્રને યુદ્ધક્ષેત્રમાં આવેલે જાહેર કરી જળડૂબી નૌકાનું અનિરુદ્ધ યુદ્ધ આદર્યું, ઠેરઠેર સુરંગો પાથરી, અને વેપારી વહાણેને ડુબાડી મિત્રરા જોડેના તટસ્થ રાજ્યના વેપારને નિર્જીવ કરવા માંડશે. અમેરિકાએ આ પદ્ધતિને વિરોધ કર્યો. પણ જર્મનીએ તે પર લક્ષ આપ્યું નહિ. જ્યારે અમેરિકન વેપારી વહાણનો નાશ થવા લાગ્યો, અને જર્મનીની પ્રેરણાથી અમેરિકામાં કાવતરાં રચાવા લાગ્યાં, ત્યારે વિલ્સને જર્મની વિરુદ્ધ યુદ્ધ પિોકાર્યું. ઈ. સ. ૧૯૧૮. રાજ્યક્રાન્તિમાં ઘેરાએલા રશિઆની સહાય ગુમાવી બેઠેલાં મિત્રરાજ્યોને અમેરિકાનાં તાજાં, તાલીમ પામેલાં સૈન્ય અને અઢળક સાધનોની સહાય અણમૂલી થઈ પડી.
પ્રચંડ અમેરિકન સૈન્યની કુમક આવ્યા પહેલાં મિત્રરાજ્યોને હરાવવાની આશાએ જર્મનીએ એક વધુ પ્રયત્ન કર્યો, પણ તેમાં તેને યશ મળે નહિ. જર્મનીના ઈંગ્લેન્ડને ભૂખે મારવાના મનોરથ લઈડ પૅર્જની કાર્યદક્ષતાએ તેડી પાડવા. જર્મનો આમી લેવા દેડિયા, પણ તેમાં નિષ્ફળ થયા. પછી દક્ષિણ તરફથી હલ્લો કરવાની આશાએ જર્માએ ધસી આવી માને નદીને તટ કબજે કર્યો, મે, ૧૯૧૮; પણ તે પહેલાં અમેરિકન સૈન્ય ફ્રાન્સમાં આવી પહોંચ્યું.
પૂર્ણાહુતિ: આવી વિષમ પરિસ્થિતિ આવી પડે, તે તેનું સત્વર નિવારણ કરવાને માટે પશ્ચિમ રણાંગણ પરનું સૈન્ય એક આધિપત્ય નીચે