________________
૧૬
અધ્યયનમાં આ કુમારને બૌદ્ધ ભિક્ષુએ મળે છે ત્યારે તેમના વિચારાના સબંધમાં હકીકત આવે છે. આ સિવાય અન્ય કાંઈ હફીકત જિનાગમેામાં મળતી નથી. ગૌતમ બુદ્ધના સિદ્ધાંત તરફ જિનાગમાનુ વલણ કાંઈક ઔદાસીન્ય યુક્ત છે. જ્યારે નિધ જ્ઞાતપુત્ર અને નિ થ શ્રમણાના સબંધમાં બૌદ્ધ સાહિત્યને ઝોક ટીકા તરફ વળેલા છે. તથાગતની નિ થધની સમાલાચનાની પીડિકા ઉપર ઉત્તરકાલીન બૌદ્ધ આચાર્યએ પ્રમાણમાં કાંક વધારે ટીકા કરી છે. ગૌતમ ખુદ્દ ભગવાન મહાવીર કરતાં વયમાં નાના હતા કે મેટા. એ વાતને આપણે પડતી મુકી દઈએ તેા પણ એ તેા કહ્યા વિના ચાલે તેમ નથી જ કે ગૌતમ બુદ્ધે નથધમ સામે વધારે પડતા બકવાટ કર્યો છે. પ્રથમ તો ગૌતમ બુદ્ધુ મેટા તપસ્વી હતા પરંતુ તપશ્ચરણમાં કાણુ જાણે કેમ એમને સા કય કે શ્રેય ન ભાસ્યું એટલે તપશ્ચરણમાં દૃઢપણે માનનાર અને તપશ્ચરણની પ્રણાલિકાને આંદ્યત ચુસ્તપણે વળગી રહેનાર નિગ્રંથ ધર્મ તરફ એમણે એમનેા રાષ ઠાલવ્યો હોય એમ લાગે છે. ગેાશાલક જેમ ભગવાનના અંતેવાસી થઈ ને ભગવાન સાથે છ વર્ષી રહ્યો હતો તેમ ગૌતમ બુદ્ધે પણ પાર્શ્વનાથની પર પરાના શિષ્ય મંડળામાં સહવાસ સેવ્યેા હોય એમ લાગે છે અને પાછળથી એમના વિચાર। પૃથક્ થઈ ગયા હોય તેથી પોતે સહવાસ છેાડી ચાલી નિકળ્યા હાય એ અસ ંભવિત નથી. ગૌતમ બુદ્ધ સત્ય ખાતર અન્યદર્શીનીઓને સયેાગ કે સંપર્ક સાધતા પરંતુ પુરસ્કરણ કરતા હંમેશાં પોતાના વિચારાતું જ, પોતાના સિદ્ધાંતાનુ જ. અન્યની વિચારસરણિએ જાણુવાની ઇંતેજારી કરતાં પેાતાની માન્યતાએ જગત સમક્ષ પ્રચારવાની અને પ્રસારવાની મહત્ત્વાકાંક્ષા તેમનામાં વિશેષપણે હતી એમ બૌદ્ સાહિત્યના વાચન અને અભ્યાસ પછી લાગ્યા વિના નથી રહેતું. કહેવાતે આશય એ છે કે અન્ય ધર્મના પેાતાના વિચારાને પોષક નિવડે એવા સિદ્ધાંતાને યથાપ્રમાણ અને યથાસંખ્યા અપનાવી એમણે એક નવા પ્ધ ચાલુ કર્યાં હતા.
