________________
પણ શું ? જેનેના અનેક વિદ્વાન અને ધુરંધર પંડિત તથા પ્રખર નિષ્ણાત પિતાના રચેલ પુસ્તકમાં વિપરીત વિચારસરણિ ધરાવનાર લકો સામે વાપ્રહારની જેમ લેખિનીના પ્રહારે પણ કરી ગયા છે. એ ઉપરથી સેજે સમજી શકાશે કે તેમનામાં કેટલી સહિષ્ણુતા અને નિપુણતા હતી ? જેઓ લડાયક વૃત્તિમાં પાવર્ધા છે અને કષાયની વૃદ્ધિ • કરવામાં નિમિત્તભૂત છે તેઓ જૈન દર્શનના રસીયા છે અને ભાવભરૂ. છે એમ કયાંથી કહી શકાય વારૂ ?
અમિતગતિ આચાર્ય કહે છે :सत्त्वेषु मैत्री गुणिषु प्रमोद क्लिष्टेषु जीवेषु कृपापरत्वम् । माध्यस्थभावं विपरीतवृतौ सदा ममात्मा विदधातु देव ॥
અર્થ :- હે દેવ ! મારે આત્મા સમાન છોમાં મૈત્રી, અધિક ગુણવાન છોમાં પ્રેમ, હર્ષ; દુઃખી છમાં દયાભાવ અને વિપરીત સ્વભાવવાળા છોમાં મધ્યસ્થભાવ – તટસ્થભાવ કરે એમ આપ કરે ! (એવું હું ઇચ્છું છું).
વિપરીત વિચારવાળા મનુષ્ય જેનદર્શનમાં અને અન્યત્ર પણ અનેકાનેક છે. એ હિસાબે મૃતસાગરજીમાં વિપરીત વૃત્તિ જાગી અને મધ્યસ્થભાવ પરવારી નિકળ્યો. જેન જગતમાં વાડાબંધી, ફિરકાઓ, અને સાંપ્રદાયિકતા...છમાં સ્વાભાવિક ઈર્ષ્યા છે તેને કારણે છે. સંસારત્યાગનું કારણ સંસારને બંધન કે દુઃખનું નિમિત્ત માન્યું છે તે છે. પરંતુ સંસારત્યાગ પછી પણ ઘમંડ, ધ, માન, માયા, અને મેહ જીવને કનડે છે એ કર્મની બલિહારી છે. વિદ્યાયુકતમાં અને બુદ્ધિસમર્થમાં, ઉલટું, આ કષાય ઉગ્ર સ્વરૂપમાં દેખાય છે. ગવને છાં એ ભગીરથ કામ છે. સંસારી દશા કરતાં અસંસારી દશામાં ઘમંડનું તાંડવ વધારે પ્રમાણમાં જોવામાં આવે છે. આ સત્ય હકીકત ખુદ ભગવાનના સમયમાંજ થઈ ગયેલા ગોશાલક અને જમાલીના દષ્ટાંતથી આબાદ
