________________
૧૦૪.
અર્ધ-મદ્યપાન કરનાર પુરુષ અરતિ ભાવથી પાન કરતો થકો તોફાન કરતું નથી તેમ અવિરત ભાવે દ્રવ્યને ઉપભોગ કરતા થકે જ્ઞાની મનુષ્ય કર્મબંધ કરતા નથી. ભાવાર્થ એ છે કે અનાસકતપણે (અરતિભાવે) મદ્યપાન કરનાર મનુષ્ય તોફાને ચડતો નથી તેમ કદાચ અરતિપણે ભેગને ઉપભોગ કરે તે પાપને બંધ કરતે નથી.
વિવરણ અહિં સર્વ પ્રથમ તે એજ શંકા થાય છે કે મઘમાં જે રસ કે મિઠાશ જ ન હોય તે શા સારુ તે મદ્યપાન કરે છે? લેકમાં અનાસક્ત ભાવ બતાવ તેના કરતાં મદ્યપાન જ બંધ કરવું અનુચિત છે? મદ્યપાન કરવું અને વિરાગ બતાવવો એ ધૂર્તતા નહિ તો બીજું શું? જ્ઞાની હોવાને ડોળ કરે અને વિષય સેવન કર્યો જવું એ નર્યો દંભ જ કે બીજું કાંઈ? નાની હોય તે વિષય સેવેજ નહિ અને વિષ સેવે તે જ્ઞાની નહિ. જગતમાં કોઈ જ્ઞાની થઈ વિષયને સેવતો હોય અને છતાં તે જ્ઞાની કહેવાતું હોય એવું કોઈ સ્થળે સાંભળ્યું છે? કુંદકુંદાચાર્ય તે વિષય સેવનારની નિર્દોષતા બતાવે છે અને નહિ સેવનારને પાપીમાં જણાવે છે. વાચે – सेवंतो वि ण सेवइ असेवमाणो वि सेवगो होइ। पगरणचेट्ठा कस्स वि ण य पायरणो त्ति सो होइ ॥ (૧૭)
અર્થ– ઈ પુસ્ત્ર વિષયોને સેવતા છતાં નથી સેવ એમ કહી શકાય છે. જયારે કેટલાક મનુષ્યો નથી સેવતા છતાં સેવે છે એમ સમજાય છે. કારણ કોઈ પુરુષની બધી પ્રવૃત્તિ છતાં જાણે કે કોઈ તેને તેમ કરવા કહેતે હેય તેમ કરે છે. અર્થાત પિતાની ઈચ્છા વિરૂદ્ધ બીજાની પ્રેરણાથી કરે છે.
વિવરણ:-કુંદકુંદાચાર્યને મતે વિષયોને ભોગવતાં છતાં તે મનુષ્ય નથી ભગવતે અને નહિ ભેગવાં છતાં તે મનુષ્ય વિષયને ભોગવે છે. આને અર્થ ભલા શું હશે? તેમની આ ઘેષણ કેવા પ્રકારની ગણવી? ધારો કે વિષય નથી સેવા છતાં તેના અંતરમાં
