________________
શબ્દ ]
ગાયકવાડનું રાજ્ય
[ ૧.
ત્રણ હજારની અશ્વસેના આપે એવુ બંધન મૂકવામાં આવ્યું. ઉપયુ ક્ત કરારની આવી શરતે દમાજીરાવના પુત્રા ફત્તેહસિંહરાવ અને ગાવિંદરાવે છેવટે માન્ય રાખી, કારણ કે ધેાંડપની લડાઈ પછી તરત જ દાજીરાવનું અવસાન થયું હતું ( ૧૭૬૮ ).
દમાજીરાવનુ કટોકટીના કાળમાં થયેલું અવસાન ગાયકવાડ કુટુંબ માટે કમનસીબ નીવડયું. એના પુત્રા વચ્ચે ત્યાર બાદ ચાલેલા સત્તા માટેના સંઘર્ષથી ગાયકવાડી સત્તાને ઝાંખપ લાગી.
પાદટીપ
૧ G. S. Sardesai, A New History of the Marathas, Vol. I, p. 51 ૨ ખડેરાવ દાભાર્ડને રાજ શાહુએ ૧૭૧૭માં સેનાપતિપદ આપ્યું હતુ. દાભાર્ડની આ
નિમણૂક પછી એને દખ્ખણના વિસ્તારમાં ભારે કામગીરી રહેતી હાવાથી એણે પેાતાના વિશ્વાસુ અમલદારા, જેમાં કથાજી કર્દમ ખાંડે, માજી( ૧ લા) ગાયકવાડ, દૃમાજીના દત્તક પુત્ર અને ભત્રીજો પિલાજીરાવ વગેરેના સમાવેશ થતા હતા. તેમને દાભાડેએ એના અધિકારીઓને લગભગ દર વર્ષે ગુજરાત પ્રાંતમાં મેાકલવાની નીતિ અપનાવી હતી. તે સુરત જિલ્લામાં ચેાથ ઉધરાવતા. પેશવા બાજીરાવે પેાતાનાં સ્વતંત્ર લશ્કર તૈયાર કર્યાં અને પેતે આગેવાની લઈ આક્રમણ કરવાની નીતિ અપનાવી, એના હેતુ સેનાપતિ પર આધાર ન રાખવાનેા અને પેાતાનુ વસૂ સ્થાપિત કરવાના હતા, આથી સેનાપતિપદનુ` મહત્ત્વ ક્રમશ: ઘટતું ગયું. વધુમાં જુએ આપ્ટે, શ્રી સયાનીરાવ ગાયવાદ ( તિસરે) યાંઘે રિત્ર, ગ્રન્થ ૨, પૃ. ..
૩ R. C. Majumdar (Ed.), Maratha Supremacy (MS), P, 279
૪ વાતે, શ્રીમન્ત સયાનીરાવ, યાંઘે ત્રિ : સયાની ગૌરવ પ્રસ્થ, મા. ૨, પૃ.૨૦-૨૨
૫ D. B. Parashis, A History of the Maratha People, p. 177 १ गायकवाड यांची हकीकत, पृ. २-३
૭ Gazetteer of the Baroda State (GBS), Vol. I, p. 437
૮ વીરસદના વાધજી પટેલ અને વસેાનો દાજી પટેલ રુસ્તમઅલીખાનના તાબેદાર હતા.. શુન્નતખાને દાજી પટેલની અંબાજીની જાત્રાએ જતી દીકરીને માર્ગમાં રાકી લઈ, પેાતાને ત્યાં લઈ જઈ ચૌદ દિવસ રાખી એની માનહાનિ કરી હતી, આથી એ પટેલા મુસ્લિમ શાસકો સામે થયા અને પિલાછને ચડાઈ કરવા નિમત્રણ આપ્યું, તેઓ પિલાજીને ખીલીમે રા પાસે મળ્યા હતા અને આક્રમણની વિગતા નક્કી કરી. હતી.
૯ મિરાતે અહમદી (ગુ, અનુ. કુ.મા. ઝવેરી), વા. ૨, પૃ. ૮૮–૯૧
