________________
૧૨ ]
સરાહા કાલ
[ 34.
અમદાવાદના વતની શ્રી રાજશકરને ફારસી ભાષા ઉપર સારા કાબૂ હતા. એણે એક પુસ્તકના દીખાચા (પ્રસ્તાવના) લખ્યા છે એની લખેલી એક હમ્દ (ઈશ્વરસ્તુતિ ) સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા અને શુદ્ધ ભાવનાથી લખાયેલી છે. એવુ તખલ્લુસ અહંકરી ' હતું. ફતેસિંહ ગાયકવાડની તખ્તનશીની વખતે (હિ. સ. ૧૧૮૨-ઈ.સ. ૧૭૬૮) લખેલા એના એક કસીદે એની કાવ્યકલાના એક ઉત્તમ નમૂના છે.
"
.
શેખ ઇનાયત બિન શેખ દાપુએ એક પુસ્તક જહાજરાની (વહાણવટા ) ઉપર લખ્યું છે તેમાં સમુદ્રો, એનુ વાતાવરણ, એમાં થતાં તાફાતા તથા ગ્રહેાનાં હલનચલન વગેરેની સંપૂર્ણ અને વિગતવાર માહિતી આપવામાં આવી છે. આ પુસ્તક છપાયું નથી. એની હસ્તપ્રતના અંતે લખવામાં આવ્યુ છે : કાતિબ અને માલિક, નમ્ર તકસીરવાર માલિમ ઇનાયત બિન મેોસ્લિમ શેખ દાદુ : મુંબઈ બેટ : રજબ મહિના.'
6
અમદાવાદના સૈયદ મહમ્મદ મીર, તખલ્લુસ સાઝ, હઝરત શાહ કુખેઆલમના વંશજ હતા. તેઓ ધાડેસવારી અને તીર-અદાઝીમાં કુશળ હતા. એમણે તીર દાઝી( બાણુવિદ્યા ) ઉપર એક સુંદર રિસાલા લખ્યા છે. એમના સૂફીવાદ ઉપર લખેલા કેટલાક પત્રા અને ઉર્દૂ માં લખેલી એક દીવાન પણ છે.
:
આ ઉપરાંત કેટલાક પારસી લેખકાએ પણ ફારસીમાં ધાર્મિક સાહિત્ય લખ્યું છે. એમાં ફારસી ‘ ખુલાસયે દીન ’, ફારસી ગદ્યપદ્યમાં લખાયેલ ‘ ચરિત્રનામા તથા મહેતા નાનાભાઈની લખેલી ‘માનાજાત’ (પ્રાથના) વગેરેના સમાવેશ
"
થાય છે.
એ ઉપરાંત માખેદ ફરામરાઝ રુસ્તમ ખોરશેદે ફારસી પદ્યમાં ‘જહાંગીર
નામા ’ અને ‘ કાઉસનામા ' નામનાં એ પુસ્તક લખ્યાં છે.
'
પારસી લેખકેામાં વિશેષ ઉલ્લેખનીય તે
મુલ્લાં ફીરાઝ બિન મુલ્લાં કાઉસ
"
'
હતા. નાની ઉંમરે એણે પોતાના પિતા સાથે ઈરાનની સર કરી હતી. એ ફારસી સાહિત્યના ઊંડા અભ્યાસી હતા. એણે વિશ્વવિખ્યાત કવિ ફિરદોસીના મહાકાવ્ય શાહનામા ’ના અનુકરણમાં ‘ જ્યાનામા ’ નામે એક કાવ્ય લખ્યુ છે તેમાં અંગ્રેજોની હિંદુસ્તાનમાંની ફતેહે તથા પોર્ટુગીઝ અમલની શરૂઆતથી ઈ. સ. ૧૮૧૭ માં કંપની સરકારે પુણે લીધુ ત્યાં સુધીને ઇતિહાસ છે.
ગુજરાતમાં રચાયેલ ફારસી સાહિત્યના પ્રાણુસ્વરૂપ રૂકાત ( પત્રવ્યવહાર) અને ખયાઝ( ડાયરી )માં પણ આ સમયના ગુજરાતીઓએ સારા ફાળા આપ્યા
