________________
૨૪૪ ]
મરાઠા કાલ આ ડોસો પછી સંતોજી માળિયાની ગાદીએ આવ્યો.' વળા-વલભીપુર
ભાવનગર જિલ્લામાં આવેલા પ્રાચીન વલભીપુર, પછીથી વળા (અને સ્વરાજ્ય મળ્યા પછી ફરી વલભીપુર)માં ભાવનગરના ગૃહિલેની પર પરા જાણવામાં આવી છે. જૂનો જાણવામાં આવેલ એભલ વાળો છે. (તળાજાની સુપ્રસિદ્ધ મટી ગુફાને “એભલ મંડપ” કહેવામાં આવે છે તે આ એભલા વાળાના નામથી એમ કહેવામાં આવે છે). એને અને વળાના વાલમ બ્રાહ્મણને ઝઘડો થતાં બ્રાહ્મણનો મેટ સંહાર થયો અને એ બ્રાહ્મણે ધંધુકામાં જઈ. રહ્યા. આ બ્રાહ્મણે ઉપરના જુલમનું વેર લેવા ધંધુકાના ધનમેર અને સેજકજી ગૃહિલનો કુમાર રાણાજી વળા ઉપર ચડાઈ લઈ ગયા, જેમાં એભલ વાળા મરાયો. રાણોજી ધનમેરો જમાઈ થતું હતું એટલે વળાની સત્તા ધનમેરે ઈ. સ. ૧૨૬૦માં રાણોજીને સેંપી. ૧૩ મી સદીની આખરમાં અલાઉદ્દીનના સૌન્ય વળા ઉપર હુમલો કરી રાણાજીને પદભ્રષ્ટ કર્યા પછી છેક ઈ. સ. ૧૭૦૭માં ઔરંગઝેબનું મરણ થયું ત્યાં સુધી જુદી જુદી સત્તા નીચે મુસ્લિમ શાસન રહેવા પામ્યું હતું. એ પછી ભાવનગરની સ્થાપના કરનાર ઠાકર ભાવસિંહજીના હાથમાં એ આવ્યું. એણે પિતાના પાંચ પુત્રોમાંના એક વીસજીને વળાની જાગીર આપી. આસપાસનાં ચેડાં ગામ મેળવી એણે ત્યાં નાની સત્તા જમાવી લીધી. ઈ. સ. ૧૭૦૯ માં એના અવસાને મેટો કુમાર નથુભાઈ ગાદીએ આવ્યો તેણે પિતાના પ્રદેશમાં કેટલેક વધારો કરવાથી ભાવનગર સાથે શત્રુતા ઊભી થઈ. ઈ. સ. ૧૭૨૮ માં નથુભાઈના અવસાને એનો કુમાર મયાભાઈ સત્તા પર આવ્યો તેણે થોડાં વધુ ગામડાં મેળવી રાજ્યને બલિષ્ઠ અને સમૃદ્ધ બનાવ્યું. માયાભાઈના સમયમાં કર્નલ વકરનું “સેટલમેન્ટ ” અસ્તિત્વમાં આવ્યું. માયાભાઈ ઈ. સ. ૧૮૧૪ માં અવસાન પામતાં એનો કુમાર હરભમજી સત્તા ઉપર આવ્યું.૭૮ વારાહી
ઈ. સ. ૧૪૮૪ માં મહમૂદ બેગડાએ ચાંપાનેર પર ચડાઈ કરી એને ખતમ કર્યું ત્યારે સિંધમાંથી જૂના સમયમાં કચ્છમાં આવેલ અને ત્યાંથી સૌરાષ્ટ્રમાં મૂળીમાં આશ્રય પામેલ જત લોકેએ૯ બેગડાને સહાય કરેલી ત્યારે બજાણા (તા. દસાડા) પરગણું એમને આપવામાં આવ્યું હતું. એ પછી મુઘલ શાસનમાં મલેક હૈદરખાનને બજાણા, મલેક લાખાને સતારપુર(તા. દસાડા) તથા વણોદ( તા. દસાડા ) અને મલેક ઈસાને વાલેવડા (તા. દસાડા),
