________________
સમકાલીન રાજે
[ ર૭૨ નવાબખાનને હાથમાં લઈ એની સહાયથી મુહમ્મદ વિકારખાનને કેદ કરી લીધો અને અંદરના ખજાના સહિત મિયાં અચ્ચન કિલ્લાનો માલિક થઈ ગયે..
આ સ્થિતિ થતાં સફદરખાને યુદ્ધની મરચાબંધી શરૂ કરી એટલે મિયાં અચ્ચને રૂ. ૧૧ લાખ આપી દમાજી ગાયકલાડને સાથ મેળવ્યો. મલ્હારરાવની સરદારી નીચે દસ હજાર સવારે સુરતના દરબારગઢ ઉપર ચડાઈ કરવા આવ્યા, પણ રસ્તામાં કૂચ કરતી વખતે જ અથમાણ થઈ તેમાં મલ્હારરાવ માર્યો ગયે એટલે મરાઠા મેળા પડયા. બેશક, મહારરાવના મરણ પછી પણ મિયાં અચ્ચન અને સફદરખાન વચ્ચે નવ મહિના પર્યત છમકલાં થયા કર્યા હતાં. છેલ્લે પિતાના માણસો ખૂટતાં દરબારગઢ છોડી એને મેહમદી બાગમાં આશ્રય લેવા ચાલ્યું જવું પડ્યું. મિયાં અચ્ચને દરબારને કબજે લીધો અને સુરત પ્રદેશ ઉપર આસજહાંની આણ વરતાવવામાં આવી.
આ દરમ્યાન તેગબેગખાનન મહમદીબાગમાં છુપાવેલ ખજાનો સફદરખાનના હાથમાં આવ્યો તેનાથી એ જોર પર આવ્યો. પણ સુરતના વેપારીઓ, અંગ્રેજો તથા વલંદાઓએ મળીને એવો ઠરાવ કર્યો કે મિયાં અચ્ચનને જ સાથ આપ. તેથી મુકાબલામાં છેવટે સફદરખાન હાર્યો અને મુંબઈ તરફ નાસી ગયો.
હવે મિયાં અચ્ચન-મોહીનદીન નવાબ થયો. એણે અલીનવાઝખાનને નાયબ બનાવી પોતાના પુત્ર હાફીઝુદ્દીન મુહમ્મદખાનને કિલેદારી સોંપી. આ જંગના આરંભમાં મિયાં અચ્ચને ત્રણ લાખ આપવાના ઠરાવી દમાજી ગાયકવાડના પિતરાઈ ભાઈ કેદારજીને બોલાવે તે મામલે થાળે પડી જતાં આવી પહોંચ્યો. વચન આપેલું હોઈ સુરતની આવકના ત્રણ ભાગ પડ્યા : એક પિતાનો અને બક્ષીને, બીજો શાહી દરિયાઈ સેનાના દારેગા સીદીને અને ત્રીજો મરાઠાઓનો.
નવાબને હોદ્દો ધારણ કર્યા પછી મિયાં અચ્ચનને મુલ્લાં ખુદ્દીન સાથે ઝગડો થતાં અચ્ચને ફyદ્દીનને કેદ કરી લીધો, પણ અંગ્રેજોની એના તરફ સહાનુભૂતિ હોઈ એણે લાગ જોઈ ફwદીનને મુંબઈ નસાડી મૂક્યો. બીજી બાજુ દરિયાઈ સેનાના દાગા હાફીઝ મસ્જીદખાને પોતાના સાથીદારનું બળ વધારી સુરતને રંજાડવાનું શરૂ કરી દીધું. સ્ત્રીઓની પણ છેડતી શરૂ થઈ. આમ બંને ભાગીદારો વચ્ચે ઝગડાનાં બી રોપાયાં. અલીનવાઝખાન નવાબની શંકાને ભેગ બનતાં એને દરબારમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યો.
અલીનવાઝખાનને બેગલરખાનની વિધવા અને મુહમ્મદ વિકારખાનને આર્થેિક સાથ મળ્યો એટલે એણે સદી હાફીઝ અને યદ અબ્દુલ્લાને સાથ મેળવ્યો
