________________
૫ મું ] પેશવાઈ સત્તાની પડતી
[ ૧૫ સીતારામની ખટપટને અંત
વડોદરામાં સીતારામનું જે જ અંગ્રેજ સત્તા વિરુદ્ધ હતું તે શાસ્ત્રીની હત્યા થવાથી આનંદિત થયેલું હતું અને શિવાની દરમ્યાનગીરીથી સીતારામ (જેને કેદ રાખવામાં આવ્યો હતો તે)ને ફરીથી દીવાન નીમવામાં આવશે એવી આશા રાખી રહ્યું હતું. વળી નબળા મનના મહારાજા આનંદરાવે પણ ગોવિંદરાવને આવું કામ થાય એ જોવા માટે એક પત્ર લખ્યો હતો અને ગોવિંદરાવે કરેલા કાર્યની પ્રશંસા કરી હતી. આ રીતે સીતારામને આનંદરાવનો ટેકો મળી રહ્યો. એ ઉપરાંત એને ગહેનાબાઈ અને હંમેશ ખટપટમાં રાચતી તખતાબાઈનો પણ ટેકો હતો. શાસ્ત્રીએ તખતાબાઈને કેદમાં નખાવી હતી તેથી એ પણ વેર લેવાયાનો સંતોષ માની શાસ્ત્રીની ખુલ્લી નિંદા કરતી હતી. વડોદરામાં તોફાનો થાય તો સીતારામના જૂથે સીતારામના વફાદાર સેવક બાપુ રઘુનાથને ધારથી ચાર હજારના લરકર સાથે સરહદ ઓળંગી વડોદરા કુચ કરવા કહેવડાવ્યું હતું. અમદાવાદમાં પેશવાનો સૂબે પણ લશ્કરી જમાવટ કરી રહ્યો હતો અને વડોદરાના અસંતુષ્ટ જૂથ સાથે મસલતો ચલાવી રહ્યો હતો. જાટ અને અન્ય મોટી ટુકડીઓ ધોલેરા પર ત્રાટકવાની તૈયારીમાં હતી, પણ સીતારામની તરફેણમાં જે બંડ થવાનું હતું તે અપરિવકવ પુરવાર થયું. ફતેસિંહરાવ તત્કાલ પૂરતું રાણી ગહેનાબાઈના પ્રભાવમાં આવ્યો, રેસિડેન્ટ સીતારામનો કબજો પોતાને સોંપી દેવા માગણી કરી, પણ ફત્તેસિંહરાવ એ મંજૂર રાખી શક્યો નહિ. સીતારામને પહેલાં સુરત અને પછી મુંબઈ લઈ જવાનો હતો. તાજેતરના બનાવોની તપાસ પૂરી થતાં સીતારામના રહેઠાણને કેદખાનામાં ફેરવી નાખવામાં આવ્યું (સપ્ટેમ્બર ૨૦, ૧૮૧૫) ને ત્યાં અંગ્રેજ એકિયાતે મૂકવામાં આવ્યા, પરંતુ છેવટે
સીતારામને મુંબઈ લઈ જવાનો હુકમ કરાયો ( એપ્રિલ ૧૮૧૬). -ગાયક્વાડનું અંગ્રેજ-વિરોધી વલણ
આ પછી ફરસિંહરાવનું વલણ અંગ્રેજ સરકાર પ્રત્યે હકીલું બન્યું. પોતે સ્વતંત્ર થવાની ઈચ્છા રાખતો હતો. રેસિડેન્ટ શાસ્ત્રીને અનુગામીની નિમણુક કરવા માટે એને વિવશ બનાવ્યો હતો. રેસિડેન્ટ એવી વ્યક્તિને નીમવા માગતો હતો કે જે એની અને ગાયકવાડના દરબારની વચ્ચે કડી સમાન બની રહે. આથી ધાકજી દાદાજીની નિમણૂક મધ્યસ્થ તરીકે માસિક ૩. ૨૫૦ ના પગારથી કરવામાં આવી (ફેબ્રુઆરી ૨૦, ૧૮૧૬). રાજ્યપાલક ફરોસિંહરાવે શરૂઆતથી જ ધાકજીને અંગ્રેજ-તરફી બીજે શાસ્ત્રી માની લીધો. એ પિતાનાં કાયદેસરનાં સ્વાતંત્ર્ય અને સુખ માટે અવરોધક બની રહેશે એમ
