________________
૫ મું ]
પેશવાઈ સત્તાની પડતી
[ ૧૩૯
આરોપોમાંથી મુક્ત કર્યો. મહારરાવે રવાથી નીતિ અપનાવી, દીવાન રાવજીએ સમાધાન કરવા માટે એને રૂ. ૧૦૦૦૦ ની “પેશકશ” રકમ ઘટાડી આપવાનું વચન આપેલું હતું છતાં એ ન સ્વીકારતાં કાન્હાજીરાવને મદદ કરવા બદલ જવાબદાર ઠેરવ્યું, પરંતુ મહારરાવે વડોદરા રાજ્યમાં ખંડણી ઉઘરાવવાના હકક માટે અને એણે લશ્કરીબળથી કબજે કરેલ વિસનગર એની પાસે રહેવા દેવા માટે આગ્રહ રાખ્યો. સમાધાન માટે કઈ માર્ગ ન રહેતાં વકર પિતાના ખંભાત ખાતેના લશ્કર સાથે જોડાવા, વડેદરા છોડીને જતો રહ્યો (ફેબ્રુઆરી ૧૮, ૧૮૦૧). જાગીરદાર સાથે લશ્કરી સંઘર્ષ અનિવાર્ય જણાયો હતો. એક બાજુએ સેનાપતિ બાબાજી અને વોકરનાં સંયુક્ત દળે અને સામા પક્ષે મલ્હારરાવને લશ્કર વચ્ચે થોડી લડાઈઓ ચારેક મહિનાના ગાળામાં થઈ (ફેબ્રુઆરી ૨૩. થી મે ૩), જેમાં અંતે મલ્હારરાવ હારી ગયો અને પછી શરણે થઈ ગયો.
મલ્હારરાવને નડિયાદ રહેવાની પરવાનગી અપાઈ અને સવા લાખ રૂપિયાની ઊપજવાળા જિલ્લા અપાયા. એ પછી ત્રીજા મહિને સંખેડા અને બહાદરપુરના જાગીરદાર ગણપતરાવે બંડ કર્યું, પણ એ બ્રિટિશ ટુકડીના શરણે થઈ ગયો (જુલાઈ ૭) અને એને સાથી મુરારરાવ ધારમાં આનંદરાવ પવારના આશ્રયે જતો રહ્યો. અંગ્રેજોને અપાયેલા પ્રદેશ અને સહાયક દળ
અંગ્રેજ સત્તાએ આપેલી સેવાઓની પહેલી કામગીરી પૂરી થતાં એને બદલે તુર્ત જ માગવામાં આવ્યો. લશ્કરી કામગીરી શરૂ થઈ એ પહેલાં જ
રાસી પરગણાની અને સુરતની ચોથને હિસ્સો બક્ષિસ તરીકે આપી દેવામાં આવ્યો હતે. ખંભાત ખાતે ડંકન અને રાવજી વચ્ચે થયેલા કરાર મુજબ આ ચડાઈને ખર્ચ વ્યાજ સાથે બે હપ્તામાં (પહેલે હતે ૧ લી ઓકટોબર ૧૮૧ અને બીજે હસ્તે ૫ મી જાન્યુઆરી ૧.૦૨ના રોજ) ચૂકવવાનું ગાયકવાડે. સ્વીકાર્યું અને બાંહેધરીરૂપે સુરત અઠ્ઠાવીસીને પિતાને હિસ્સો આપે. મહારરાવનું બંડ શમાવી દેવાયા બાદ અંગ્રેજોએ ગુપ્ત રીતે આપેલ લકરને ખર્ચ મહિને રૂ. ૬૫,૦૦૦ નો થતો હતો તે વડોદરા રાજ્ય ભોગવવાનો હતો. બંડ શમાવી દેવાયા બાદ ચીખલીનું પરગણું આપવામાં આવ્યું (જૂન 8,. ૧૮૦૨) અને પાછળથી એમાં ખેડાનો કિલ્લો તથા જાગીર ઉમેરવામાં આવ્યાં (મે ૨, ૧૮૦૩).
વડોદરા રાજ્ય ગીરા મુકાયેલા પ્રદેશને લીધે ભારી વિમાસણમાં આવી
