________________
૧૦૬ ]
રોલકર અને ગેાવિંદરાવ વચ્ચે સ`ઘષ
પેશવા બાજીરાવની ઇચ્છા ગુજરાત પ્રાંતને પોતાના હિસ્સા પાછા લઈ લેવાની હતી. વળી એ આખા શેલૂકર અને ગાવિદરાવ વચ્ચે સધ થાય એમ પણ ઇચ્છતા હતા. શેકરને એ નાના ફડનવીસના માણસ તરીકે ગણતા હતા તે ગાવિંદરાવતે સિંધિયા તરફી,૧૬ ગોવિંદરાવે હજુ રૂ. ૩૯,૮૨,૭૮૯ જેટલી રકમ પેશવાને ચૂકવવાની બાકી હતી. ગેાવિંદરાવ આખા શેલૂકર પ્રત્યે સદ્ભાવ પણ રાખતા હતેા. એના મંત્રી રાવજી આપાજીએ ગુજરાતમાં આવી રહેલા શેલૂરને દસ લાખ રૂપિયાની વ્યવસ્થા કરી આપી, પરંતુ એ ઉછીની રકમ પરત કરવાની શરત બાબતમાં બંને વચ્ચે ઝગડા થતાં ગાવિંદરાવ સમક્ષ એ વાત રજૂ કરવામાં આવી, ગાવિંદરાવે શેલૂકર સામે લશ્કરી તૈયારી શરૂ કરી તે સુરતના અંગ્રેજ પ્રતિનિધિ જોનાથન ડંકન પાસે મદદની માગણી કરી. ડંકનની ઇચ્છા સુરતની આસપાસને પ્રદેશ તથા સુરત શહેરમાં અને જિલ્લામાં ચેાથના હિસ્સા ગાયકવાડના હતા તે બ્રિટિશ સરકાર માટે લઈ લેવાની હતી. તેથી એ પ્રમાણે માગણી કરતાં, ગાવિ દરાવે જણાવ્યું કે એ સાલભાઈ કરારના ભગ સમાન હાવાથી પુણેથી એ અંગે સંમતિ લેવી પડે એમ છે. આ અંગે કંઈ નિણ્ય થાય એ પહેલાં ગાવિંદરાવે શેલૂકર સામે સક્રિય પગલું લીધું.
મરાઠા કાલ
[ પ્ર.
'
9
ગોવિંદરાવે શિવરામ ગારદીને માટી ફેાજ, તાપ, દારૂગાળા, વગેરે આપી શેલૂકર સામે માકલ્યેા. ગારદીએ અમદાવાદને ઘેરે ધાહ્યા અને છેવટે એણે શેલૂકરને શહેર સાંપવાની ફરજ પાડી. શેલૂકર પાસે ૫,૦૦૦ અસ્ત્ર અને ૧૦,૦૦૦ ની ખીજી ફેાજ હતી, છતાં એ હાર્યો, છેલ્લી પળ સુધી નાચગાન જોવાની ટેવ એણે છેવટ સુધી છેડી નહેાતી. એણે પ્રજા પર ગુજારેલાં ત્રાસ અને દમનથી એ અપ્રિય થઈ પડયો હતેા આથી એની હાર થતાં લેકેમાં ‘હાથમાં દડા બગલમાં માઈ, હવેલી લેતાં ગુજરાત ખાઈ ' એવી કહેવત પ્રચલિત બની. ૧૭ શેલૂકરને કેદી બનાવવામાં આવ્યા તે ગાયકવાડના સેનાપતિ બાલાજીએ એને એરસદના કિલ્લામાં રાખ્યા, જ્યાં એ સાત વર્ષ સુધી નજરકેદ જેવી સ્થિતિમાં ચો.૧૮ અમદાવાદના કબજો મેળવ્યા બાદ ગાયકવાડના સૂબેદાર તરીકે રાવબા દાદા થોડા સમય રહ્યો તે એના પછી રઘુનાથ મહીપત આવ્યા, જે સાહેબ 'ના નામથી લોકપ્રિય બન્યા. એણે ૧૮૦૯ સુધી સરા તરીકે વહીવટ ચલાવ્યા. શેલૂ કરને કેદ કર્યા બાદ પરિણામ એ આવ્યુ કે ગાયકવાડે ઉત્તર ગુજરાતના અડધા ભાગ પરનું વહીવટત ંત્ર પેશવાનું હતું તે પેાતાના અધિકારમાં લઈ લીધું તે ગુજરાત પ્રાંતમાં જે વિભાજિત સત્તા હતી તેને અંત
"
કાકા
