________________
૬૩૪
કાશ્યપ સંહિતા-કલપસ્થાન
હે છવક! કર્મના ભેદથી એટલે કે | જોમૂતપિશાભ્યો મર્થ વો વિષ્યતિ જુદાં જુદાં ચિકિત્સાકર્મને અનુસરી વૈદ્યોએ નાતેષ વધેમાને તોને ધાણ્યાં જ યુ ટુ પર ત્રણ પ્રકારના ધૂપ દર્શાવ્યા છે. તેમાંનો પૂર્વે ઋષિઓનાં સંતાનો જેમ જેમ પહેલો ધૂપપ્રયોગ, બીજો અgધૂપયોગ અને ઉત્પન્ન થતાં હતાં, તેમ તેમ રાક્ષસ, તે તે પછી ત્રીજી વારનો જે પ્રયોગ તે તે ઋષિબાળકોનું હરણ કરી જતા હતા, પ્રતિધૂપગ કહેવાય છે. ૪૭
તે વખતે મોટા મોટા બધા ઋષિએ, ધૂપનાં ઉત્પત્તિનાં કારણે સ્થાવર અગ્નિદેવને શરણે ગયા હતા અને તેમ, તથા જગમે
જપ તથા તપકર્મમાં જોડાઈ ગયા હતા, कौमारभृत्यास्त्वपरे जङ्गमस्थावराश्रयात् । પછી અગ્નિદેવ પ્રસન્ન થયા હતા અને દિનં વ્રતે ધૂપ પણ મતે ચિતા ૪૮ તેમણે ઋષિઓને આમ કહ્યું કે-“હે ઋષિઓ!
બીજા કૌમારભૂત્ય–બાલચિકિત્સક વિદ્યો હું તમને આ ધૂપ આપું છું; તેઓને તે કશ્યપના મતને અનુસરી સ્થાવર તથા તમે પ્રયોગ કરો અને તમારાં તે તે જન્મેલાં જંગમના આશ્રયથી બે પ્રકારની યોનિ સંતાનોને આ ધૂપ આપો; જેથી તમને વાળા એટલે કે બે પ્રકારનું તે (સ્થાવર, કે તમારાં તે તે સંતાનોને રાક્ષસોથી, જગમ) ઉત્પત્તિ કારણ માનીને ધૂપને બે ભૂતોથી કે પિશાચથી ભય થશે નહિ. પ્રકારનો કહે છે. ૪૮
વળી તમારાં જે જે સંતાને જન્મ્યાં હોય ધૂપ સંબંધી અનેક પ્રશ્નોને નિર્ણય !
અને તેમાં કઈ રોગ થાય અને તે કહેવાની પ્રતિજ્ઞા
રોગ જે વધવા માંડે, તેમ જ એ સંતાकुतो धूपाः समुत्पन्नाः किंदैवत्याः किमाश्रयाः । कैर्नामभिर्मतास्तेषु दह्यमानेषु कि
નોની ધાવમાતામાં કઈ રોગ પ્રવેશે અને તે
ૐ કવ છ3 एवं महाजनगतश्चोच्यते भिषजा भिषक् ।।
પણ જ્યારે વધવા માંડે ત્યારે પણ તમે तस्मान्निर्णयमेतेषां प्रश्नानां शृणु तत्त्वतः ॥५०॥
તે તે બાળકોને તથા તેઓની ધાવમાતાને ધૂપ ક્યાંથી ઉત્પન્ન થયા છે ? તે તે ઉદેશી આ ધૂપને અવશ્ય પ્રયોગ કરો. ૫૧,પર ધૂપના દેવ કયા હોય છે ? એ ધૂપનો અગ્નિદેવના ઉપદેશ પછી મુનિઓએ ધૂપઆશ્રય કર્યો હોય છે? એ ધૂપોને કયાં | કમમાં કશ્યપની યોજના કરી હતી કયાં નામથી માન્યા છે ? વળી તે તે તરતે મુનકતુ: રપ ઢોવર્ધનમ્ | ધૂપોને જ્યારે પ્રજવલિત કરવામાં આવે પિસ્ટોતિ શી યુથુગુસ્તત્ર વર્માણ l // ત્યારે શું જપવું જોઈએ? એમ કોઈ વૈદ્ય,
અગ્નિને તે ઉપદેશ સાંભળ્યો તે પછી મેટા લેકસમુદાયની વચ્ચે રહી બીજા વૈદ્યને
એ મુનિઓ સંતેષ પામ્યા હતા અને જ્યારે પૂછે ત્યારે તે પ્રશ્ન કરનાર વૈદ્યને
તેઓએ કશ્યપને લોકેની વૃદ્ધિ કરનાર વૈદ્ય કયે ઉત્તર આપી નિર્ણય કહે
ટો તથા ઋષિલકના હિતકારી જાણીને તે ધૂપજોઈએ? એમ જિજ્ઞાસા થાય, તેથી એ
| કર્મ વિશે તેમને જ્યા હતા. અર્થાત જુદા જુદા પ્રશ્નોને નિર્ણય યથાર્થ રીતે
ઉપર્યુક્ત ધૂને તે તે સ્થાનેથી ગ્રહણ તમે હવે સાંભળો. ૪૯૫૦
કરી તેઓને તૈયાર કરવાના કામમાં પોતાના ધૂપની ઉત્પત્તિ વિષે પ્રાચીન ઈતિહાસ
પ્રતિનિધિ બનાવ્યા હતા. ૫૩ जाता जाता ऋषिसुता ह्रियन्ते राक्षसैर्यदा ।
अग्नेःसकाशाद्धूपान् स संलब्ध्वा चाधिकोऽभवत्। तदा महर्षयः सर्वे वह्नि शरणमन्वियुः ॥५१॥
अधृष्याः सर्वभूतानां कुमारास्ते च रक्षिताः ॥५४ होमजापतपोयुक्तास्ततस्तुष्टोऽग्निरब्रवीत्।
તે પછી અગ્નિ પાસેથી કશ્યપ ઋષિએ માન ધૂપાન કછિદ્ઘાયુä મfપતાના ! ધૂપ મેળવ્યા હતા, જેથી તે કશ્યપ, બધા