Page Text
________________
લચિકિત્સા અધ્યાય ૧૮ મે ઉદાવત આદિ રોગને મટાડનાર નિરૂહયોગ | ચિત્ત વિક્ષા ના વિષચઢળવિત્રા कषायं पिप्पलीकुष्ठवचेन्द्रयवसर्षपैः ॥५२॥ श्यामा शताहा यष्ट्याह्वा सैन्धवं मदनंवचा ॥५९ हरेणुकासैन्धवाभ्यां तगरेण घृतेन वा। | निचुलंनीलिनी दन्ती बिल्वंचाक्षार्धसंश्रि(मि)तैः। तन्निरूहमुदावर्तकुष्ठगुल्मोपशान्तये ॥५३॥ गन्धर्वतैलं तैलं वा पचेत्तदनुवासनम् ॥ ६॥ दद्याच्चैवेदमाश्वेव बलवर्णाग्निवर्धनम् । गुल्माढ्यवातशूलार्श प्लीहोदावर्तवृद्धिनुत् । तैलपक्वाशनं धीरः कल्कपेष्यैर्विपाचितम् ॥५४॥ सकुण्डलं मूत्रकृच्छ्रमानाहं च ध्यपोहति ॥११॥
પીપર, કઠ, વજ, ઈન્દ્રયવ, સરસવ, કઠ, વાવડિંગ, અતિવિષ,દેવદાર, દારુહરેણુકા, સિંધવ, તગર તથા ઘી મિશ્ર કરી
હળદર, હરેણુકા, એલચી, અજમોદ, હીરકવાથ બનાવે; તે કવાથ વડે વૈદ્ય
| વાળો, સુંઠ, પુષ્કરમૂલ, શટકચૂરે, સ્થિરાઉદાવર્ત, કોઢ તથા ગુલમરેગની શાંતિ | શ
મોટો સમરો, કાયફળ, રાસ્ના, પીપર, માટે નિરૂહબસ્તિ આપવી; તેમ જ ધીર
ચવક, ચિત્રક, શ્યામા-કાળું નસેતર, સુવા, ધ ઉપર કહેલ ઔષધને પીસી નાખી તેના
| જેઠીમધ, સેંધવ, મીંઢળફળ, વજ, નિચુલ– કક સાથે તલનું તેલ પદ્મ કરી તેની પણ
નેતર, નીલિની--ગળો, દન્તી-નેપાળ અને નિરૂહબસ્તિ દેવી; અથવા એ તૈલ પીવાથી | બિલ્વફલ–એટલાં પ્રત્યેક અર્થો અર્થો તેલ શરીરના બલને, વર્ણને તથા અગ્નિને તે
પ્રમાણમાં લઈ તેઓના કલેક વડે (ક્વાથ જલદી વધારે છે. પર૫૪
બનાવી તેમાં ) ગન્ધર્વ-તેલ-એરંડતેલ | ફૂલ વગેરેમાં હિતકર ક્ષીરયોગ पिप्पलीविल्वमधुकशताबाफलचित्रकैः ।
અથવા તલનું તેલ પકવવું; પછી તેનું અનુ
વાસન આપવાથી ગુમગ, આલ્યવાત,* देवदारुवचाकुष्ठपुष्कराख्यैश्च संयुतम् ॥५५॥ समांशैर्द्विगुणक्षीरं तदुदावर्तिनां हितम् ।
શૂલ, અર્શ, પ્લીહા–બળ, ઉદાહર્ત તથા शूलानाहगुदभ्रंशव!मूत्रविनिग्रहान् ॥५६॥
વધરાવળને રોગ મટે છે; તેમ જ કુંડલकटयूरुपृष्ठशूलाझैमूढवातांश्च नाशयेत् ।।
વાત, મૂત્રકૃચ્છ તથા આનાહ-મલબંધને गुदशूलं तथोत्थानं बहुशः सप्रवाहिकम् ॥५७॥
પણ તે મટાડે છે. ૫૮-૬૧ પીપર, બિલ્વફલ, જેઠીમધ, સુવા,
વિવરણ : અહીં મૂળમાં ૬૧ મા લેકમાં મીંઢળ, ચિત્રક, દેવદાર, વજ, કઠ અને
જે આલ્યવાત રોગ કહ્યો છે, તેનું લક્ષણ આવું પુષ્કરમૂળ-એટલાં દ્રવ્યોને સમાન ભાગે
મળે છે-“વત્ર ત્રિવે મૃદુ રીતે રોકોડપુ મૃદુલઈ તેના કરતાં બેગણું દૂધ તે ચૂર્ણમાં
स्तथा, आढ्यवात इति ज्ञेयः स कृच्छ्रो मेदसावृतःનાખી પકવવું; એમ પકવેલું તે દૂધ, ઉદા- |
| –જેસોજો સ્નિગ્ધ અંગ પર ચંચલ, શીત અંગ વર્તના રોગીઓને હિતકારી થાય છે | પર કમળ તેમ જ બીજા અંગો પર કમળ હોય તેમ જ શહરોગ. મ ધ , ગદભશ. વિજ્ઞાન અને મેદથી છવાયેલ હોઈ કષ્ટસાધ્ય હોય છે, તેને તથા મૂત્રનું રેકાવું કે અટકવું, કેડનો | આલ્યવાત રોગ જાણો. ૫૮-૬૧ વાયુ, સાથળનો વાયુ, અસ રોગ તથા ઘણા રોગોને મટાડનાર ફલતિલ-અનુવાસન મૂઢ વાતનો પણ નાશ કરે છે; તેમ જ | હતાર્થે મૂઢસ્ય મનનાં તથssaY ગુદાનું શૂળ, ઉત્થાન-મલરોગ તથા ઘણા | પૂર્વવતીકુભીશ્વવંgo ર શુદ્ધિમાન દરા પ્રકારના મરડાને પણ મટાડે છે. પપ-પ૭ | પાનિ વિંશર્તિ રાજી તાતઃ શુલ આદિને મટાડનાર ગધવ તેલ કે | વોટથાનાં પ્રાણુ નો રૂ .
- તલના તેલનું અનુવાસન | હાથ પરોષ સુતસિતૈટાઢ –ા कुष्ठं विडङ्गातिविषादारुदा-हरेणुकाः। गोमूत्रार्धाढकं यवपिप्पलीसैन्धवत्रिकम् ॥६४ ॥ પાનમોરા દૂર ના પુલ પાર પ૮ | કે આ આઢચવાતને સુશ્રુતે ઉસ્તંભ રોગ કહો છે. કા. ૬૧
| SR No. | 032596 |
| Book Title | Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri |
| Publisher | Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 1034 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Interfaith |
| File Size | 36 MB |