Page Text
________________
તૃતીય પરિચ્છેદ .
ધર્મ તથા ચારિત્ર્ય અથવા રાજરાજેશ્વરનું નામ હિંદી પ્રજાનાં અંતઃકરણમાં શકાય તે કહી ન જ શકાય. પણ તેના વડીલબંધુ ધર કરી ન રહ્યું? પણ એકલા આ રાજવીનું નામ જ શકારિ વિક્રમાદિત્યના રાજ્યકાળ દરમ્યાન, રાજ્યના તેમણે હૃદયમાં ધારી રાખ્યું (૧) તેનું કારણ ઉપર એક મહાન સ્તંભરૂપ તે ગણાતો હતો. અને અમુક જણાવ્યા પ્રમાણે, સર્વ પ્રકારે તેણે પ્રજાનાં દિલ રંજન સંજોગોમાં, તેને રાજ્યની કુલ લગામ પણ સાચવવી કરીને જીતી લીધાં હતાં તેજ છે. તેના મનમાં સાચે પડયાને મોક્રે ઉભે થયો હતો. આટલા દરજજે પ્રજાપ્રેમ જાગ્યો હતો અને તેણે તે પ્રેમ એક ભૂપ- પુરાણકારોએ તેને પણ અવંતિપતિની નામાવલીમાં તિની સર્વ શક્તિઓ અમલમાં મૂકી, મનુષ્ય તરીકે ગણવાનું મુનાસિબ ધાયું દેખાય છે. તેથી આપણે પણ બજાવ્યો હતો. ટૂંકમાં કહેવાનું કે હરકેઈ તેમજ સમૂચિત તે રીતિનું અનુકરણ કરીશું. પ્રકારે, પ્રજાપ્રેમ છતા તેજ તેના જીવનવહનની૪
હકીકત એ બની હતી કે, રાજા વિક્રમાદિત્યને ચાવી બની ગઈ હતી.
ન્યાય તોળવો એટલો બધે પ્રિય લાગતો હતો, કે ઉપર તે માત્ર પ્રજાના સામાજિક જીવનની જેમ સમ્રાટ પ્રિયદર્શિને ધર્મપ્રચાર માટે ભેખ લઈને હાડમારીને, તેણે કરેલ ઉકેલ વિશજ જણાવાયું છે. અમર નામ કર્યું છે, પંડિત ચાણક્યએ રાજાને પણ તેથી એમ નથી સમજવાનું કે પ્રજાસંબંધી અન્ય બરાબર અમલમાં મૂકવાની ધૂનને પાર પાડી અમરકીર્તિ શ્રેત્રી કાર્યોમાં-રાજકીય, આર્થિક કે ધાર્મિક-તેને કરી છે. તેમ આ શકારિને પણ ન્યાય ઉતારવા આકાશ જોઇતા હો સંતોષવા, જાળવવા કે વૃદ્ધિ કરી આપવા પાતાળ એક કરવાની ધૂન લાગી હતી. એટલે જ્યારે તરફ તે દુર્લક્ષ રાખતો હતો અથવા બેપરવા બનાવો
ન્યાય છતાં, કાઈ અટપટો પ્રશ્ન ઉભો થતો ત્યારે, હતો. તેમ બનવા પામ્યું જ નથી. ઉલટું, પોતાની તેના અમલદારાનાજ કથનમાત્રથી સંતોષ ન પકડતા, બુદ્ધિ પહોંચી, તે પ્રમાણમાં તેણે કાંઈને કાંઈ સુધારા પિતે છુપાવેશે અંધાર પીછોડો ઓઢી, રાત્રી ચર્ચા વધારા કર્યાજ કર્યા હતા. ટૂંકમાં ઉપર જણાવ્યા
નીહાળવાને ઉતરી પડત; અને અનેક ગુહ્ય બાતમી પ્રમાણે, તે એક આદર્શ રાજવી અને નરપુંગવ તરીકેનું
મેળવતો. પિતાના તે નિયમાનુસાર, એકદા એવો જ જીવન જાણી શકે છે, તેમજ આચારમાં પણ તેણે તે પ્રસંગ ઉભું થયું હોવાથી તેને રાજપાટની બહાર મકી બતાવ્યું છે. તેની કીર્તિ જે જળવાઈ રહી છે, અમક સમય સુધી જવાની જરૂરીઆત લાગી હતી. તે તેની ઈચ્છાનો પરિપાક નથી, પણ તેણે દરેલાં અને તેટલા વખત સુધી રાજ્યનો સાથે કારભાર પૂણ્યકર્મોનાં બહુમૂલી ફળાનું પરિણામ માત્રજ , પિતાને વિશ્વાસુ લઘુત્રાતા ભતૃહરીના હાથમાં સે એમ સમજવું.
હત૭. આ સ્થિતિ કેટલે વખત ચાલુ રહી હતી તે ભર્તુહરી-ભરથરી શુદિયા કહેવાને કઈ સામગ્રી આપણી પાસે નથી. આ રાજાને અધિકાર સ્વતંત્ર રીતે તે ગણી રાજા ભર્તુહરી પણ પિતાના વડીલ બંધુની પેઠે
(૯૪) આ આખે પારિગ્રાફજ તેની સાક્ષી રૂપે સમજો. વિક્રમાદિત્ય અવાર નવાર રાજ્યમાંથી ગેરહાજર રહેતા
(૭૫) કવિતામાં, દુહાઓમાં ઈ. સેકગીતમાં તેને લેવાથી, કુલકુલાં રાજા ભરથરી જ મનાતે હતે. જુઓ રાજા ભરથરી' તરીકે ઓળખાવાયો છે. પણ ખરી રીતે તે નીચેની ટીક નં. ૭૭ રાજપદવીઓ આ લાગતો નથી. તેને અને તેના વડીલ (૭૬) આ પ્રસંગ શું ઉભો થયો હતો તે હજુ બંધુ વિક્રમાદિત્યને, એટલી બધી પ્રીતિ હતી કે વિક્રમાદિ- જણાયું નથી. પણ અતિ મહત્વને હશે એમ સહજ ત્ય રાજપદે હતા અને પિતે ફટા હ; છતાં એટલી અનુમાન કરી શકાય છે. બધી સત્તા અને હક તે ભગવતે હતું કે, કેણુ રાજા ને (૭) જુઓ પૃ. ૪ ટી. ૯ નું અંગ્રેજી અવતરણ તથા કેણુ નહીં, તે પારખવું કઠિન થઈ પડતું હતું. તેમજ રાજા સરખાવો ઉપરની ટીકા ૫.
| SR No. | 032486 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 496 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |