Page Text
________________
૩૩૫
ચતુર્થ પરિચ્છેદ ].
ગૂંથણી દક્ષિણ હિંદમાં જૈન ધર્મની એક શાખા જે દિગંબર થઈ ગયેલ છે કે રામાયણમાં જે રામલમણાદિ વીર સંપ્રદાયના નામે ઓળખાય છે તેમની સ્થિતિ, જમાવટ પુરૂષનું તથા મહાભારતમાં જે પાંડવકૌરવ યોદ્ધાઓનું અને જોર ધીમે ધીમે દક્ષિણ હિંદમાં જામવા માંડયું અને દ્વારકાના જે યાદવોનું વર્ણન આપવામાં આવ્યું હત. વળી દક્ષિણ હિંદમાં૭૫ અનેક રાજવીએ તે છે. તે સર્વે વૈદિક મતાનુયાયીઓજ હતા. જ્યારે જીનધર્મના અનુયાયી પણ બન્યા હતા. આ દિગંબર ધમઓ એમ માનતા આવ્યા છે કે ઉપરના સર્વ જેનોએ જે મંદિર-દેવાલયો બનાવ્યાં છે અને જેમને મહાપુરૂષ જૈનધમાં હતા. આ બંને ધર્મવાળાઓ પાસે બસતી નામથી ઓળખાવાય છે તે દેવાલયના પિતપોતાના સંપ્રદાયાનુસાર તેમના જીવનપ્રસંગેની પ્રાગાંગણમાં હમેશાં આ મોટો માનસ્તંભ ઉભે હકીકત વર્ણવતા ગ્રંથો પણ છે. આમાં કેની મહત્તા કરાવાતે હતા જ. તેનાં અનેક ચિત્રો દક્ષિણ કેનેરામાં વધારે વજનદાર છે તે બાબતમાં આપણે ઉતરવાનું આવી રહેલ બસ્તીવાળા શહેરનું વર્ણન આપતા પ્રયોજન પણ નથી, તેમ આપણો અધિકાર પણ નથી; સરકારી રિપોર્ટોમાં નજરે પડે છે. મતલબ કે આવા વળી અહીં પ્રસંગ પણ નથી. એટલે તે પ્રસંગને માનસ્તંભ ઉભો કરવાની પ્રથા ઈ. સ.ની પાંચ છ સ્પર્યા વિના. આપણી પાસે જે સ્થિતિ ઉપસ્થિત સદીમાં દક્ષિણ હિંદમાં ખૂબ જોરમાં પણ હતી. જ્યારે થઈ છે તેટલા પુરતી વિગતની જ તપાસ આપણે લેવી આપણને જર્ણવવામાં આવ્યું છે કે (ઉપરમાં જુઓ રહે છે. પુ. 5. પૃ. ૮૬ ટી. નં. ૨૪માં એમ હકીકત . ૩૨૯) યયાતિ કેશરી રાજાએ ઈ. સ. ૫૮૦ના જણાવાઈ છે કે, રાજા કકિએ મથુરામાં આવેલું કૃષ્ણઅરસામાં બંધાવેલ ભુવનેશ્વરના મંદિરમાં પણ આવા મંદિર તેડી નાંખ્યું હતું. તે ઉપરથી એ સાર ઉપર એક મોટે અરૂણતંભ ઉભો કરાવ્યો હતો. એટલે આવવું પડયું હતું કે શ્રી કૃષ્ણનું મંદિર વૈદિક મતાનુસમજાય છે કે તે સમયના પ્રચલિત ધાર્મિક મતાનુ- યાયીનું નહિ પણ જૈન મતવાળાનું હશે; પરંતુ તે કથન યાયીઓના અરસપરસના સંસર્ગ અને વસવાટને લઈને જૈનસૂત્રાનુસાર હતું એટલે તે હકીકત ઉપર વિશેષ એક બીજાની નકલ કરવાના પરિણામરૂપે તે પ્રથા મદાર બાંધીને કામ લેવા યોગ્ય નહોતું ગયું. પરંતુ ઉદભવી હોય. આ પ્રકારની રચના પ્રથમ કોણે કરી સર્વ ધર્મના મુખ્ય ગણાતા શાસ્ત્રગ્રંથા હમેશાં ' તે શોધી કઢાય તો તેમાંથી ઘણું સાર કાઢી શકાય. પ્રમાણિક હોવાનું જ માનવું રહે છે સિવાય કે તેની પ્રથમ દિગંબરોએ કર્યાનું જો સાબિત થાય તે વૈદિક વિરૂદ્ધ બીજું કોઈ પણ સપ્રમાણ તત્વ મળી ન મતવાળાઓએ તેનું અનુકરણ કર્યું હતું એમ સ્વભાવિક આવે છે. એટલે તે નિયમાનુસાર જેનસૂત્ર ગ્રંથનું રીતે કહેવાય અથવા તે જીનાલયોને શિવાલયો તરીકે કથન હોવા છતાં તે બાબત શંકા લાવવા કોરનું ન ભલાવો ખવરાવવા૭૭ જાણી જોઈને તેમ કરવામાં હોજ. આ પ્રમાણે બને બાજુની દલીલ કરી શકાય આવ્યું હતું એમ પણું અનુમાન દોરાય.
તેમ છે. પરંતુ અહીં તે ગ્રંથના કરતાં વિશેષ સબળ શ્રી કૃષ્ણ તથા તેમના ભાઈ બહેન કયા ધર્મના ગણાતા સ્થાપત્યના પુરાવાઓ મળી આવ્યો છે, અને અનયાયીઓ હોય તે બાબતઃ–સામાન્ય રીતે વર્તમાને તે પણ સંશોધનમાં રસ લેતા, તટસ્થ અને સત્તાકાળે એવી માન્યતા જ જૈનેતર પ્રજામાં શ્રદ્ધાબદ્ધ સમાન લેખાતા વિશારદ પુરૂષોએ ટાંકેલા. તેમને
(૭૫) અજંટાની ગુફાઓ, બદામી તથા હેલના મંદિરો આખીએ ઉંચાઈમાં દીપક મૂકવાની રચના કરે છે (આ ઈ. તેમના સમયનાં દૃષ્ટાંતે કહી શકાશે.
નિયમ સર્વથા સચવાય છે કે કેમ તેની પાકી તપાસ (૭૬) પાછળથી આ પ્રથાએ વધારે જોર પકડયું લાગે માંગે છે) છે; છતાં એક તફાવત તરફ કાંઈક ધ્યાન ખેંચવા જેવું લાગે (૭૭) આ હકીક્તનો ફડો લાવવા માટે આ ધર્મછે. જેનોના માનસ્તંભમાં ઠેઠ ઉપરી ભાગે જ દીપક પ્રગટા- કાન્તિ થઈ તે પૂર્વેના જે શિવાલય બંધાયા હોય તેનું વવાની ગોઠવણ હોય છે. જ્યારે વૈદિક મતવાળાઓ સ્તંભની નિરીક્ષણ કરવું જોઇએ.
| SR No. | 032486 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 496 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |