________________
આર્ય અનાર્યના
[ નવમ ખંડ
ઠરાવાય તે ૧૧૫થી ૧૬૨ સુધીના ૪૭ વર્ષમાં તેની (કુશાનવંશના વખતે) વૃત્તાંત આપણે ચર્ચા રહ્યા જમાવટ થઈ ગણાશે.
છીએ તે સમયે પણ આર્યસંસ્કૃતિને જ માનનારી - જંબદીપ અને શાકીપનું વર્ણન કરતી વખતે પુ. હતી. પણ ત્રીજો ભાગ જે એશિઆઈ તુર્કસ્તાન છે માં આર્ય, અનાર્યની ઉત્પત્તિ કેમ થઈ હતી તથા તેની પ્રજા મુખ્યતાએ ભલે ઉદ્દભવ થઈ હતી તે
તેમનાં ટોળેટેળાં કેવી રીતે અને આર્યન સંસ્કૃતિમાંથી જ, પણ કાળે કરીને આપણે આર્ય, અનાર્યના કેવા સમયે ઉદર પ્રવૃત્તિ માટે વૃત્તાંત લખી રહ્યા છીએ તે સમયે તે પશ્ચિમની ભેદ વિશે ચારે દિશામાં ફેલાવા માંડયાં યવન સંસ્કૃતિના સંસર્ગમાં આવીને તેને ભજનારી થઈ જાતિ હતાં તેમજ તેમણે કેવાં વિધવિધ પડી હતી. તેટલા માટે આપણા વર્ણન પૂરતે તેને
નામ ધારણ કર્યા હતાં, તે બધું સમાવેશ અનાર્યમાં કર રહે છે. આ ઉપરથી જણાવી દીધું છે એટલે અત્રે તેને માત્ર નિદે શજ જોઈ શકાશે કે યવન, યોન, તથા એશિઆઈ તુર્કોને કરો રહે છે. વળી તેમાંથી શક (સિથિઅન્સ) હિંદી- સંસ્કૃતિ પરત્વે તે સમયે અનાર્ય ગણવામાં આવ્યા છે. 21% (Indo-Scythians) 46641133 (Parthians), 241 242 lain 2101310 (Bactrians)al scals પારદે (Indo-Parthians ), ક્ષહરાટ, યવન ભાગ, ભલે અત્યારે કુશાન સરદારની હકુમતમાં આવી (Greeks) યેન (Bactrians) ઈ. ઈ. કેમ ભેદ ગયો હતો અને પોતાની લગોલગ આવેલ કાશ્મીર પડતા ગયા, તે પણ તેઓ પ્રત્યેકના વિષયને ઇતિહાસ દેશમાં વ્યાપારાર્થે જ આવત થયો હતો તેમજ લખતાં સમજાવ્યું છે. તેવી જ રીતે પુ. ૨ના અંતે ત્યાં વસવાટ પણ કરી રહ્યો હતો છતાં તેમની સંસ્કૃતિ, જોડેલા કાશ્મીરપતિ રાજા જાલૌકના પરિચ્છેદે તેણે આર્ય નહીં પણ અનાર્ય (અથવા આર્યસંસ્કૃતિથી ભિન્ન) જે ફેઓને હરાવ્યા હતા, તેનું પણ સ્પષ્ટીકરણ કરી હોવાથી તેની સંસ્કૃતિના ઉપનામથી-પ્લેચ૭ નામથીબતાવ્યું છે. તેમજ શ્લેષ્ઠો અને જવનો તફાવત પણ ઓળખાતી હતી. રાજતરંગિણિકારે જે વર્ણન પણ બતાવાય છે. એટલે અન્ન વિશેષ ચર્ચા કરવી કર્યું છે કે રાજા જાકે (આશરે ઇ. સ. પૂ. ૨૨૫માં) રહેતી નથી. જે અત્રે જણાવવું રહે છે તે પ્લેને હરાવ્યા હતા તે પણ આ ચેન પ્રજામાંની જ એટલુંજ કે,
સમજવી; તેમજ આ કુશાનની હકુમતમાં આવી રહેલ એશિયાખંડમાં તુર્કસ્તાન કે તુક નામે ઓળખાતા બ્લેક (ઈ. સ. ૧૦૦) પ્રજા તે પણ આ પ્રજાજ બે ત્રણ પ્રદેશ છે. કોઈ પ્રશ્નની બાબતમાં એકબીજાની સમજવી. અલબત્ત એટલો તફાવત સમજવાને કે ભેળભેળ થઈ જવા ન પામે માટે જણાવવાનું કે, ઈ. સ. પૂ. ૨૨૫ની ફેક પ્રજામાં અનાર્ય સંસ્કૃતિનું
મંડની છેક પશ્ચિમમાં જે તકસ્તાન આવેલ છે પ્રમાણ વિશેષ હતું જ્યારે ઈ. સ. ૧૦૦ની મ્લેચ્છ તેને આપણે એશિયાઈ તુર્કસ્તાન કહીશું. હિંદુકુશ પ્રજામાં અનાર્ય તત્વ ઓછું હતું. અને તેનું કારણ તથા કાશ્મીરની ઉત્તરે અને લગોલગ જે પ્રદેશ આવેલ આર્યસંસ્કૃતિ સાથે લાંબા સમયથી કરી રહેલા વસવાટને છે અને જેમાં ખોટાનો સમાવેશ થાય છે તેને અંગે તેમાં થયેલ પરિવર્તનનું હતું. ચીનાઈ તર્ક; તથા એંકસસ નદીવાળો પ્રદેશ કે જેમાં આ સઘળા વિવેચનથી સમજી શકાશે કે, આર્ય તાત્કંદ સમરકંદ વિગેરે શહેરે આવ્યાં છે તેને શિઆઈ અનાર્યના ભેદ તે સ્થાન પર નથી પડાયા પણ વકી૪૫ કહીશું. આ ત્રણમાંથી એ તુર્કસ્તાનની પ્રજા સંસ્કૃતિ પરત્વેજ પડાયા છે. અને જેમ સંસ્કૃતિમાં આર્યન સંસ્કૃતિમાંથી ઉદ્દભવેલી હતી તેમજ જે સમયને ફેરફાર થવા પામે તેમ તેનું ઉપનામ પણ ફેરફાર
(૪૫) આ ભાગને પુ. ૩ પૃ. ૩૪૪ ઉપર તેને એશિઆઈ હવેથી વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવ્યું છે એટલે તેને તુર્કસ્તાન તરીકે ઓળખાવ્યો છે. એશિયામાં આવેલ હોવાથી શિઆઈ તુર્કસ્તાન કહેવું વ્યાજબી કહેવાશે.