________________
૧૫૦
વેબ સાથે
[ નવમ ખંડ
શું છે કે, વેમ બીજાની ગાદીનું સ્થાન અને કનિષ્કની યુ વિહારથી એમ સાબિત થાય છે કે, તે સમયે ગાદીનું સ્થાન બન્ને જુદા જુદા પ્રદેશમાં હેત. પણ સિંધુ નદીના નીચેના-દક્ષિણ તરફના પ્રદેશ સુધી તેમ તે નથી જ, કેમકે બન્નેનાં સ્થાન માટે અને કુશાન સામ્રાજ્ય લંબાયું હતું. આ કથનની પ્રતીતિ મથુરા જ છે, કે જે માત્ર બહુ બહુ તો બારેક માઈલના હિંદુ હિસ્ટરી નામે પુસ્તકના લેખક મહાશયના નીચેના છે. જ આવેલાં સ્થળો છે. પરંતુ ભિન્ન પ્રદેશનું અંતર શબ્દથી આપણને મળે છે. His dominions inદર્શાવતાં સ્થાન નથી. દલીલ કરાય કે, કાશ્મિરની cludes Kabul, Kashmir, Mattura and હકુમતને અંગે બેના સમયની વચ્ચેનું તે અંતર દર્શાવે છે. Magadh (5) Practically he was the Lord ખરું છે કે દેશદેશની છતના સમયમાં અંતર તે હંમેશાં Paramount in North India= તેના સામ્રારહે જ, પરંતુ તેથી એમ નથી સિદ્ધ થતું કે તે બે જયમાં કાબુલ, કાશ્મિર, મથુરા તથા મગધY (2) વચ્ચે સગપણ સંબંધ જ નહતે. ઉલટું જેમને ને સમાવેશ થતો હતો-વાસ્તવિક રીતે ઉત્તર હિંદને મત એમ છે કે, તેઓ વચ્ચે કાંઈ સંબંધ હોવો ન તે એક છત્રી સમ્રાટ હતા. આ જીત મેળવ્યા બાદ જોઈએ તેઓ પણ એટલે તે સ્વીકાર કરે છે જ, કે હિંદ બહારની પિતાના વંશની ઝાંખી પડેલી કીતિને તેઓ એક જાતિની પ્રજાના જ હતા.
ઉજવાળવા તરફ તેણે પિતાનું ધ્યાન દોરવ્યું હોય ઉપરનાં ત્રણ તેમજ વંશાવળી ગોઠવતાં કરેલી એમ સમજાય છે. પ્રથમ તેણે કાશ્મિર દેશમાં પિતાનું ચર્ચામાં દર્શાવેલ અન્ય કારણોને સમગ્રપણે વિચાર સ્થાન મજબૂત કરી, ત્યાં પિતાના નામે કનિષ્કપુર કરીએ છીએ ત્યારે એટલા જ સાર ઉપર આવવું રહે નામનું ગામ વસાવ્યું દેખાય છે. અને ત્યાંથી સીધો જ છે કે, તે બન્ને પિતાપુત્ર થતા હોવા જોઈએ. –એટલે કે પૈબરઘાટના રસ્તે હિંદની બહાર નીકળી
તેણે ૨૩ વર્ષ રાજ્ય કર્યું હોવાનું આપણે ધી હિંદુકુશ પર્વતને ચક્રાવો મારીને જવાને બદલે કેઈ ઘાટ ગયા છીએ. એટલે તેનું રાજ્ય ઈ. સ. ૧૦૩થી ૧૨૬ દ્વારા ખાન અને તિબેટમાં ઉતર્યો હોય એમ માલુમ
સુધી લંબાયું હતું એમ ગણવું પડે છે. તે પ્રદેશ કમેક્રમે ચિનાઈ શહેનશાહના સરતેને રાજ્યવિસ્તાર રહે છે. આ સર્વ સમય તેણે દારો પાસેથી જીતી લેવાની કારવાઈ તેણે રચી હતી
દેશે જીતવામાં તથા લડાઇઓ અને તેમાં ફાવ્યો પણ હતો. તે એટલે સુધી કે, લવામાં જ ગાળ્યો દેખાય છે. તેથી કરીને ઉત્તર પિતાના પુરોગામીને-હવે આપણે સાબિત કરી ચૂક્યા હિંદનો પશ્ચિમ રાજપુતાના અને સિંધવાળો ભાગ છીએ કે તે પુરોગામી એટલે વેમ કડકસીઝ તેને લગભગ સઘળે જીતી લઈને તેણે પિતાનું સામ્રાજ્ય પિતા જ થતો હતો તેથી તેના પિતાને-જે શિકસ્ત અતિ વિસ્તૃત બનાવી દીધું હતું. આ બાબત આપી ચીનાઈ શહેનશાહે ૨૫-૩૦ વર્ષ ઉપર મુલક કેમ્બ્રીજ હિસ્ટરી ઓફ ઈન્ડિયાને લેખક પિતાનો લઈ લીધો હતો તે સર્વે પ્રદેશ પિતાના સામ્રાજ્યમાં અભિપ્રાય જણાવતાં ઉચ્ચારે છે કે, “The Sie ભેળવી લીધો તથા તે ઉપરાંત, તે શહેનશાહે પિતાના Vihara of the 11th year of Kani- પિતા તરફ ભજવેલ અપમાનજનક વર્તાવના વૈરરૂપી shka proves that the suzerainty of બદલા તરીકે, તે શહેનશાહના એક પુત્રને પોતાના the kushanas extended to the coun દરબારમાં-એટલે મથુરામાં–લડાઈના બાન તરીકે try of the lower Indus at this date= એક પ્રતિનિધિ રૂપે મોકલવાની ફરજ પાડી હતી. કનિષ્ક પિતાના રાજ્યના અગિઆરમે વર્ષે બંધાવેલ આ જીતનું વર્ણન લખતાં ઍકસફર્ડ હિસ્ટરી ઍક
(3) જુએ આગળ ઉપર ટી. ન. ૧૨નું મૂળ લખાણુ,
(૪) જુએ મજકુર પુસ્તક ભાગ ૧ ૫, ૭૦૩