________________
કુશાનસત્તાને તથા
[ નવમ ખંડ
“Formation of five Yue-chi-principa- II... Kadphasis II died in Sir B. C. lities including Kushan & Bamiah... 110 and Kunishka Kushan accession consolidation of the above five king- Cir B. C. 120... ઈન્ડીપાર્થીઅન સત્તાને doms into one Kushan Empire under નાશ અને ઉત્તર હિંદની કડફસીઝે ધીમે ધીમે Kadphisis l” કુશાન અને બામિયાહ સહિત કરેલી છત...કડફસીઝ પહેલાનું ઈ. સ. પૂ. યુચી પ્રજાના પાંચ સંસ્થાની ઉપસ્થિતિ...કડસિઝ ૧૧૦ની આસપાસમાં મરણ અને કડફસીઝ બીજાનું પહેલાના ઝંડા નીચે કુશન સામ્રાજ્ય તકીકે ઉપરના ગાદીએ બેસવું; તથા કુશનવંશી કનિષ્કનું ઇ. સ. પાંચે સંસ્થાનોનું સંગઠ્ઠન થવાથી...
વિન્સેન્ટ સ્મિથનાં પૂ. ૧૨૦ની આસપાસ ગાદીએ બેસવું?”...” આ બે વાકથી વસ્તુસ્થિતિ વિશેષ સ્પષ્ટ થઈ જાય એટલે કે બન્ને સમુહ (એક કડફસીઝ પહેલા અને છે. પ્રથમ તો યુ-ચી પ્રજાનાં પાંચ વિભાગો ઉભાં બીજાનો સમુહ: અને બીજો સમુહ કનિષ્ક, જુસ્ક થયાં હતાં. તે પાંચમાંના બે વિભાગનાં નામ કુશાન વિગેરે) છે તે કુશાન પ્રજાના જ; પણ એકની અને બામિયા હતાં અને કાળ વ્યતિત થતાં, આ સમાપ્તિ અને બીજાના આરંભ વચ્ચે આશરે દશેક પાંચે વિભાગો એકત્રિત થઈને, એક મજબૂત સામ્રાજ્ય વર્ષનું અંતર પડેલું હશે૩૧ એમ તેમની માન્યતા બની ગયું હતું; તથા તે ઉપર કડફસીઝ પહેલાને થાય છે. જયારે બીજા ગ્રંથકાર મહાશયે માત્ર એટલું જ મત્તાધિકાર થયે હતો. આ ઉપરથી કશાન પ્રજાની મેધમમાં જણાવ્યું હતું કે “ Kushan rule ઉત્પત્તિ જેમ માલુમ પડી જાય છે, તેમ તેના અમુક in India (45 to 290 A. D.)=245 years: અમુક રાજાઓનાં નામે (બે સમુહમાં) પણ જણાઈ Their two dynasties in India were (1) જાય છે. છતાં તે બે સમુહ વચ્ચે સમયને કાંઈ Kadphisis dynasty and (2) The Tocha
યો હતો કે કેમ, અથવા તો લાગલોજ એક ri dynasty=હિંદમાં કશાન વંશનું રાજ (ઈ. સ. પછી બીજે સમુહ ગાદિએ બિરાજીત થયો હતો કે કેમ, ૪૫થી ૨૯૦ સુધી) ૨૪૫ વર્ષનું છે; તેમની બે શાખા તે જાણવામાં આવતું નથી. એટલે ત્યાં સુધી તે સર્વને હિદમાં થઈ છે. (૧) કડફરીઝ વંશની અને (૨) સમય ગોઠવવામાં મુશ્કેલી ઉભી થયા જ કરવાની. ટચારી વંશની.” આ બંને ગ્રંથકારના મતનું એકીઅત્રે પણ ગૂચનો ઉકેલ લાવવામાં કેટલેક અંશે તેજ કરણ કરતાં એટલું નિશ્ચિત થાય છે કે, બન્નેને સમુહ ગ્રંથકાર મિ. સ્મિથનું કથન મદદરૂપ થાય તેમ છે. એકજ પ્રજાના તો હતા, પણ બન્નેની વચ્ચે અંતર તેમણે જણાવ્યું છે કે “ Destruction of Indo- હતું કે કેમ તે નક્કી કહી શકાતું નથી; અને કદાચ parthian power and gradual conquest અંતર હોય તો તે દશેક વર્ષ જેટલું નવું જ હોવું of North India by Kadphasis...Kadph જોઈએ. તેનું નિરાકરણ બની શકે તે આપણે પોતે જ asis I died, & accession of Kadphasis કરી લેવા પ્રયત્ન કરીશું. (તે પ્રયત્ન આગળ ઉપર
(૩૦) આમાં પહેલાને ઈ. સ. પૂ. ૧૧૦ કહે છે ત્યારે પ્રમાણેજ હતું એમ આ ગ્રંથકારના આગળ ઢાંકેલ કઠામાં બીજાને ૧૨૦ કહે છે એટલે બેની વચ્ચેનું અંતર દસ વર્ષનું આપેલ આંકડા ઉપરથી પણ કહી શકાય તેમ છે, જુઓ નીચે કહે છે, ત્યાં સુધી તે માનવા યોગ્ય છે. પણ પહેલા પૃ. ૧૨૮ ઉપર કોઠે) અથવા તો ૧૦૦ને બદલે ભૂલથી બનાવને જે ઈ. સ. પૂ. ૧૧૦ કહેવાય તે બીજો બનાવ જે ૧૨૦ લખાઈ જવાયું હોય. ગમે તેમ હોય, અહી તો તે બે દસ વર્ષ પછી બને તેને ઈ. સ. પૂ. ૧૨૦ નહીં પણ ઈ. સ. વચ્ચે દસ વર્ષનું અંતર હતું એટલું જ આપણે માનવું રહે છે, પૂ. ૧૦૦માં બન્યાનું લખવું જોઈએ. એટલે કાતો ઈ. સ. પૂ. (૩૧) જીઓ ઉપરની ટીકા નં. ૩૦ ને બદલે ઈ. સ.માં બન્યાનું સંથકારનું મંતવ્ય હોય, આ (૩૨) હિં, હિ, ૫, ૬૪૯