________________
પ્રથમ પરિચ્છેદ ]
વિશેની વિચારણા
પણ તે ચંદ્રગુપ્ત રાજા હતું કે કોઈ સામાન્ય-સાધારણ વિચાર જણાવતાં લખે છે કેThe Raja Ta પુરૂષ હતા, તેમજ તે બંનેને, એટલે કે વિક્રમાદિત્યને rangini, the only Sanskrit Indian અને ચંદ્રગુપ્તને કાંઈ સબંધ હતો કે કેમ, તે વિષે history extant, though avowedy જરાપણું પ્રકાશ પાડયો નથી. એટલે તે દલીલ ઉપર local in its purpose, gives promise-could બહુ મોટો મદાર બાંધીને આગળ વધવું સલાહકારક we rely on its chronology-of unexpectલાગતું નથી. ].
ed illustration of the present subject (૫) મિ. થોમસ નામના વિદ્વાન લખે છે૩૬ કે – of inquiry, in as much as, it notices As there were many Vikramadityas; a Vikramaditya of Ujjain, specified so probably there were many Sakaris, particularly as Emperor of India, who Every frontier encounter with the nominated Mantrigupta to the throne Scythians, which did not result in of Kashmir, moreover to extend the absolute defeat of the Indian forces, coincidences, this Vikramaditya is cited would under the usual terms of ori- as having previously expelled the ental hyperbole, entitle the local Mlechhas and destroyed the Sakasa monarch to the honorary appellation રાજતરંગિણિ, જે એક જ સંસ્કૃત હિંદી ઈતિહાસનું of “Foe of the Scythians; and what- બચત પુસ્તક છે અને જેને આશય ચોખ્ખી રીતે ever may have been the real effect of સ્થાનિક વર્ણન કરવાના) છે–તેમાં વર્ણવેલા બનાવ the vaunted success of vikramadityas' ને વિશ્વાસનીય લેખી શકતો હોય તે—જેની તપાસ arms against the sakas-now conclusi આપણે કરી રહ્યા છીએ. તે પ્રસ્તુત વિષયને એક vely dated in A.D.78-જેમ વિક્રમાદિત્ય અનેક છે અણધાર્યોજ-અલક્ષિત દષ્ટાંત આપે છે; કેમકે તેમાં તેમ શકારિ પણ અનેક હોવા સંભવ છે.૩૭ શક લેકે ઉજનીના એક વિક્રમાદિત્ય, જેને ખાસ કરીને હિંદના સાથેની દરેક સરહદી લડાઈ, કે જેમાં હિંદી લશ્કરની શહેનશાહ૩૯ તરીકે ઓળખાવ્યો છે તેણે કાશ્મિરની સંપૂર્ણ હાર થઈ નથી હોતી, તેમાં સ્થાનિક રાજવીને,
ગાદીએ મંત્રિગુપ્તને નીમ્યાનું જણાવ્યું છે. વળી તેને પૌવંય અતિક્તિની હમેશની સામાન્યપદ્ધતિ પ્રમાણે વિશેષ સમ્મતિ-સમર્થન–આપતાં જણાવે છે કે તે શકારિ’નું માનવંતુ બિરૂદજ લગાડવામાં આવે છે. વિક્રમાદિત્યે અગાઉ ઑછોને હાંકી કાઢયા હતા અને શક સામેની લડાઈજે હવે નક્કીપણે ઈ. સ. અને શકને કચ્ચરઘાણ વાળી નાંખ્યું હતું.” ૭૮ માં બન્યાનું ગણાય છે, તેમાં વિક્રમાદિત્યના લશ્ક- આ આખાયે લેખ લગભગ ૯૦ વર્ષને પ્રાચીન રની ભપકા ભરેલી ફતેહનું ગમે તે પરિણામ આવેલું છે. તેમજ તે લખાયા પછી કેટલીયે શોધખોળ થઈને ગણાય તયે...વળી તેજ લેખક અન્ય ઠેકાણે ૩૮પતાનો તેમના વિચારોમાં સુધારા વધારા થઈ ગયા છે. એટલે
(૩૬) જ, જે. એ. ઓ. પુ. ૧૨. પૃ. ૧૪. વિક્રમાદિત્ય કેટલા થયા છે તે સર્વે આપણે આ પદિ
(૩૭) ઘણું વિક્રમાદિત્ય થઈ ગયા છે તે કથન સત્ય માં આગળ ઉપર ચર્ચવાના છીએ ત્યાંથી જોઈ લેવું. છે. પણ શકારિ ઘણું થઈ ગયા છે તે સત્ય નથી લાગતું. (૩૮) જ. ર. એ. સે. પુ. ૧૨. પૃ. ૧૩. તે માટે તેમણે જે પુરાવા રજુ કર્યા હોત તો વિચારવાનું (૩૯) જુઓ His des. Roi's du Kachmir II ઠીક સાધન મળત. બાકી ઇતિહાસમાં હજુ સુધી એક જ 16 (Troyer) વીલ્સન એશિ. રીસર્ચઝ પુ. રાકારિ વિક્રમાદિત્ય નોંધાયો હોય એમ જણાય છે. ૧૫, ૩૮.