Prachin Bharat Varsh Part 03

SR No.: 032485
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1937
Total Pages: 512
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 324

પરિચછેદ ]
દાટ કે વિનાશ?
૨૭૭
ઓળખતા હતા–તાક્ષલાની વિદ્યાપીઠનું નામ પ્રજાના
મુખે ગવાઈ રહ્યું હતું. બકે તેની આપણને જ્યાંસુધીની માહિતી વિદ્યાપીઠ મળી છે ત્યાં સુધી તો ૭૩
એમ પણ કહી શકીએ છીએ કે તક્ષિલાની કારકીર્દી અને વયવસ્થાની ઉત્તમતા જોઈને તેના ધોરણ ઉપર જ મગધપતિ નવમા નંદે નાલંદાની વિદ્યાપીઠનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું અથવા ઘટતા ફેરફાર કર્યા હતા. આ વિદ્યાપીઠમાં કેવા પ્રકારનું વિદ્યાદાન દેવાતું અને કેવી વ્યવસ્થા ચાલતી હતી તે વિશેનું ખાસ વિવેચન કોઈ આર્યગ્રંથમાં જણાતું નથી; પણ સામાન્યતઃ જેમ અનેક વિષયમાં બનતું આવ્યું છે તેમ આ વિષયમાં પણ પાશ્ચાત્ય વિદ્વાનોના ખંત અને પ્રયાસથી તે ઉપર કાંઈક પ્રકાશ પડે છે ખરે. સમર્થ ઇતિહાસવેત્તા મિ. વિન્સેટ સ્મિથ લખે છે કે, It had a special reputation as the head quarters of Hindu learning. The sons of peoples of all the upper classes, chiefs, Brahamins and merchants flocked to Taxilla, as to a university town, in order to study the circle of Indian arts and sciences, especially the medicine. The territory surrounding the capital was rich and populous=વિંદ વિદ્યાના
મુખ્ય મથક તરીકે તેની ખાસ પ્રતિષ્ઠા બંધાઈ હતી. સઘળી ઉચ્ચ વર્ગની પ્રજાના સંતાનો, સરદાર, બ્રાહ્મણો અને વેપારીઓ, હિંદી હુન્નર અને વિજ્ઞાનશાસ્ત્રનાં આખાં ચક્રને (એટલે સઘળા હુન્નર ઉદ્યોગ તથા વિજ્ઞાનશાસ્ત્ર ) ખાસ કરીને વૈદક શાસ્ત્રન૫ અભ્યાસ કરવાને વિદ્યાપીઠવાળા શહેર તરફ પ્રજા જેમ ધસી જાય તેમ તક્ષિલા તરફ થોકબંધ જતા હતા. રાજધાનીની આસપાસનો પ્રદેશ ધનાઢય અને વસ્તીવાળા હ.” એક બીજા ગ્રંથકાર પણ તેવા જ આશયને અભિપ્રાય ધરાવતા દેખાય છે. તે કહે છે કે, “ ત્યાં વિદ્યાર્થીને દાખલ થવા માટે ૧૬ વર્ષની ઉમર ઠરાવેલી હતી. બહાર દેશાવરથી અનેક વિદ્યાથી ત્યાં આવતા હતા. તેમાં ગરીબ તેમજ ધનવાન કુટુંબના તેમજ રાજકુમારો પણ આવતા હતા. અનેક આચાર્ય પાસે ૧૦૦ થી ૫૦૦ સુધી વિદ્યાથઓ ભણતા હતા. તેવા કેટલાયે આચાર્યો હતા. દરેક વિષયના જાણકાર આચાર્યો હતા. શદ્રચાંડાળાને ત્યાં ભણવા દેવામાં આવતા નહીં. વેષ બદલીને કોઈ વખતે ભણી જતા. બે જાતના વિદ્યાથીઓ હતા.” આ બન્ને ઉતારાનું એકીકરણ કરીશું તે જણાશે કે, તે સ્થળની વિદ્યાપીઠમાં સર્વ પ્રકારની તાલીમ વિજ્ઞાન સાથે આપવામાં આવતી હતી. તેમાં પણ વૈિદકશાસ્ત્ર માટે ખાસ ગોઠવણ રાખવામાં આવી હતી. આ
(૭૩) જુએ પુ. ૧, નામ નંદનું વૃશાંત પૃ. ૩૫૮ અને આગળ.
(૭૪) અ, હિ. ઈ. ત્રીજી આવૃત્તિ પૃ. ૧૫૪.
( ૭૫ ) પુરા. પુ. ૧, પૃ. ૫ર:-વૈદકવિદ્યા માટે તક્ષશિલાની ખ્યાતિ દૂર દૂર દેશે સુધી પહોંચી હતી.
(૭૬) પુ. ૧ અને ૨ માં જુઓ ત્યાં આપણે
જણાવ્યું છે કે ૧૩ વર્ષની ચત્તા પુખ્ત વય માટે કરાવાઈ હતી. એટલે અહીં અભ્યાસ માટે જે ૧૬ વર્ષની ઉમર હેવાનું લખ્યું છે તે ચાલુ વિદ્યાભ્યાસ માટેની નહીં હોય પણ જેને આપણે Post-graduate course સ્નાતક થયા બાદ વિશેષ અભ્યાસ કહીએ છીએ તેવા માટે કે અન્ય ઉચ્ચ શિક્ષણના અભ્યાસ માટે આ ઉમરને પ્રતિબંધ મૂકાયે હશે.