Page Text
________________
જમૂદ્રીપની
૧૩૨
માત્ર પણ વિચાર કર્યાં વિના, કેટલાકને જે એવી એક આદત જ પડી ગઈ છે કે, પ્રાચીન ગ્રંથામાં વણ વાયલી સર્વ હકીકતા કાંઈ પણ આધાર વિના જ ધડયે રાખી છે એમ ઉચ્ચાર્યે રાખે છે, તે સની પશુ ખાત્રી થશે કે તેમાં પ્રાચીન પુરૂષોના દોષ જે છે તેના કરતાં પેાતાની બુદ્ધિમદતા અને વિચારશક્તિના અભાવ જ વિશેષ 'શે દાષિત છે. વળી આ પ્રમાણેનુ' જ કથને પુરાણામાં અને અન્ય સાંપ્રદાયિક ગ્રંથામાં વષ્ણુ વાયલી ઐતિહાસિક ઘટનાઓના સંબંધમાં પણ, પ્રથમ બહાર પડી ગયેલ આ પુસ્તકના એ વિભાગમાં મારે વારંવાર જણાવવું પડયું છે.
આ પ્રમાણે જમૂદ્રીપની હદ લગભગ ગાસ થઈ જવાથી તેના ઉત્તર અને દક્ષિણ એ ભાગ પાડવાનું પશુ જેમ સુગમ થઈ પડે છે તેમ ઇતિહાસ સાથે સબંધ ધરાવતાં અન્ય કેટલાંક ભૌગોલિક તત્ત્વો પણ તેના ખરાં સ્વરૂપમાં સમજી શકાય તેવી સ્થિતિ ઊભી થતી નજરે પડે છે. જેમકે (૧) પૂર્વ ગાળાદની મધ્યમાં પશ્ચિમથી પૂર્વ સુધી એક સીધી રેખા દોરીએ તે તે ભૂમધ્યસમુદ્ર, કાળાસમુદ્ર, કાસ્પિઅન સમુદ્ર, તથા એશિઆઇ તુર્કસ્તાનમાંની એકસસ નદીવાળા પ્રદેશ( કે જેની બે શાખાને સીરરિયા અને આમુરિયા કહેવાય છે તથા જે પ્રદેશમાં મ` નામનુ શહેર આવ્યું છે )માંથી પસાર થને આગળ પૂર્વમાં જે પર્વતમાળા લખાતી
૧૫૦ બાદ જતાં) તેમાં ૧૩૭ હ‘દુસ્તાન જેટલો પ્રદેશ સમાઈ શકે એમ ગણવુ' રહે છે. ]
(૧૬) આ વિસ્તાર બહુ માટે હાવાથી કેટલાક કિા તેને સમુદ્ર પણ કહે છે; જ્યારે તેનું પાણી મીઠું' હાવાથી કેટલાર્કા તેને સરાવર કહીને પણ ઓળખાવે છે.
સામાન્ય રીતે એવા નિયમ àાય છે કે, ( ૧ ) સમુદ્રો
[ પ્રથમ
લંબાતી શાંધાઈ-કંતાન શહેર પાસે સમુદ્રને મળે છે ત્યાં સુધી તે રેખા લખાતી ગણી શકાશે; તથા તે પ્રમાણમાં જમૂદ્રીપના ઉત્તર અને દક્ષિણ એવા બે ભાગલા પાડતી બતાવાશે; વળી સાથે સાથે એમ પણ અનુમાન દારી શકાશે કે, (૨) જ ખૂદ્રીપનું મધ્ય બિંદુ મેરૂપર્યંત ' હાવાનુ જે આપણે ઉપરમાં જણાવ્યુ છે તે કાંઈક વાસ્તવિક દેખાય છે : ( શું ત્યારે પ્રાચીન સમયના Meru શબ્દમાં ફેરફાર કરીને વમાનનેા Merv શબ્દ યેાજાયા હશે ? ) (૩) વળી કુદરતી ચમત્કારી બને છે ત્યારે કેટલીક વખતે જમીનને સ્થાને જળ અને જળને સ્થાને જમીત થઈ આવે છે. તેમજ જમીન ઉપસી આવીને પ તાનુ' અસ્તિત્વ પણ થઈ જાય છે; એવુ` ભૂશાસ્ત્રના વૈજ્ઞાનિકએ જે સૂત્ર શે।ધી કાઢયું છે તેને અનુ. સરીને એમ પણ આપણે કહી શકીએ કે, આ મેરૂપ તની એક બાજુની જમીન ઢંકાઈ જને જળમય થઇ ગઇ લાગે છે જ્યારે બીજી બાજુની ઉપસીને પર્વતમય બની ગઈ છે (૪) અને તે પ્રમાણે જળમય બની જતાં, કેટલીક પૃથ્વીને ભાગ સપાટ હાવાથી મોટા સમુદ્રરૂપે-ભૂમધ્યસમુદ્ર તરીકે નજરે પડી રહ્યો છે. જ્યારે કેટલેક ભાગ ઊંડા ખેસી જવાથી કે આસપાસની જમીન ઊંચી ઉપસી આવવાથી, તે ભાગમાંનુ જળ એક બીજાની સાથે મળી ન જતાં, તેનાં એરલ સરેાવર,૧૬ અને કાસ્પિઅન સમુદ્ર૧૭ જેવાં જળાશયા
હમેશાં એક ખીન્નને જોડાયલા જ હોય છે તેથી (૨) તેનું પાણી ખારૂ જ રહે છે. આ બન્ને નિયમે એરલના કિસ્સામાં સચવાતા નથી એટલે તેને એરલ સરોવર કહેવુ' વધારે ન્યાયભરેલુ કહેવારો,
( ૧૭ ) સમુદ્રને લગતા જે એ નિયમે ઉપરની ટી. ન'. ૧૬ માં આપણે જણાવ્યા છે. તેમાંના એકનુ પરિપાલન કાસ્પિઅનની સ્થિતિમાં થાય છે પણ બીજાનું
| SR No. | 032485 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 512 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |