Page Text
________________
પરિછેદ ]
એક સ્થિતિ
બુદ્ધિપ્રકાશમાં પુ. ૭૬-પૃ. ૮૯ થી ૧૦૦ સુધી ને દિવાન બહાદુર કેશવલાલ હર્ષદભાઈ ધવનો લેખ. તેમાં જણાવ્યું છે કે “પછી રાજા વસુમિત્ર પુઠે એદ્રક રાજય પામશે, તેને ભયંકર શકાનાં ધાડાં સાથે વિગ્રહ થશે. પછી મહાબળવાન શો સાથેના દારૂ સંગ્રામમાં તે રાજા મર્મસ્થાનમાં બાણ વાગ્યાથી પ્રાણું છોડશે. પછી ભયંકર શકે અકર્મને માર્ગે ચડી ભ્રષ્ટ બનેલી અને શીલસદાચાર ઈ બેઠેલી તે બહોળી પ્રજાને હરી જશે એવી પારાણિક કૃતિ છે.” દિવાનબહાદુર જેવા વયોવૃદ્ધ અને પૂર્ણ અભ્યાસી તેમજ વૈદિકધર્મના અનુયાયી પુરૂષ તરફથી લખાયેલ આ શબ્દોથી નિર્વિવાદિત સાબિત થાય છે કે, આ સમયની પ્રજા શીલાચારમાં બહુ જ શિથિલ થઈ ગઈ હતી. તે આવા બિભત્સ દેખાવને પરિણામરૂપ જ હોવું જોઈએ. વળી આનું પરિણામ તેવા સમય બાદ કેટલાંય વર્ષો સુધી પ્રજાની સંસ્કૃતિમાં અતિ કાતિલ ઝેરરૂપે ભેળવાયલું જ પડી રહેવા પામ્યું હતું તે આપણે તે પછીના ઉત્તરોત્તર જે રાજાઓ. ગાદીએ બેસતા આવ્યા છે તેમનાં ચરિત્રો ઉપરથી પણ જોઈ શકીએ છીએ.
શુંગવંશી છેલ્લા રાજા દેવભૂતિનું મૃત્યુ પણ સ્ત્રીલંપટપણને લીધે જ થયું હતું; તેમજ પ્રખ્યાત વિક્રમાદિત્યના પિતા અવંતિપતિ રાજા ગદંભીલ-જેનું વૃત્તાંત આપણે થોડા જ વખતમાં લખવું પડશે તેના રાજ્યનું વિપરિત પરિણામ પણ તે જ દશાને લીધે થવા પામ્યું હતું. વળી તે જ વિક્રમાદિત્યના લઘુ બંધુ-જેને રાજા ભર્ત હરી તરીકે લે કથાઓમાં વર્ણવાયેલ છે, તેની રાણી પિંગળા જેનો ઇતિહાસ પણ પ્રજાના લોકસાહિત્યમાં અતિ મશહુર છે, તે સર્વ બનાવો
આ સમયના શિથિલાચાર–ીલંપટપણનાં દૃષ્ટાંત તરીકે-ઇતિહાસના કાંકચિ તરીકે-અદ્યાપિ પર્યત જળવાઈ રહેલાં છે. આવી સ્થિતિ કમમાં કમ દોઢ સદી સુધી ચાલુ રહેલી નજરે પડે છે. પ્રજાજીવનમાંથી તે સડો નાબૂદ કરવાનું મહત પુણ્ય કદાચ અવંતિપતિ વિક્રમાદિત્યના લલાટે જ વિધિએ લખી રાખ્યું હોય એમ સમજાય છે. તેને લગતું વિવેચન આપણે તેનું જીવનવૃત્તાંત આલેખતી વખતે કરીશું.
શુંગવંશના શિથિલાચારની જેમ આ એક કાળી બાજુ છે તેમ બીજી એક ઉજજવલ બાજૂ પણ છે. તે એ કે, તેમણે હિંદના વાયવ્ય ખૂણુમાંથી ધસી આવતા સત્તાલોભી પરદેશીઓનાં આક્રમણ અને હુમલાઓની સામે સખ્તાઈથી જે સામનો કર્યો હતો તેને લગતી છે. જે તેમણે આ પ્રમાણે શુરવીરતા દાખવી ન હેત ત, તેમનો ધસારો ક્યાં જઈને અટકત અને આર્યાવર્તાની હાલ દેખાતી રાજકીય પરિસ્થિતિને બદલે શું સ્થિતિ હેત તે કલ્પી શકાતું નથી આ બીજો યજ્ઞ કર્યા બાદ તે કાંઈક અંશે
સ્વસ્થતા કરી, રાજ્ય જીતા શિરેભાગે કે વધારવાની ઉપાધી છોડી શુંગ સામ્રાજ્ય દઈ, રાજ્યની આબાદી વધારવા
પ્રેરાયો. એક તે સ્વભાવે લેભી હતો જ અને તેમાં વળી યુદ્ધોમાં અનર્ગળ દ્રવ્યની હાની થઈ તેમજ બબે અશ્વમેધ યજ્ઞના ખર્ચો કરવા પડ્યા, એટલે લોભને ભ નહીં તેવી સ્થિતિમાં મૂકાયો. મહારાજા પ્રિયદર્શિને જે જે સુવર્ણમય જિન બિંબ–પ્રતિમા ભરાવી હતી તેમાંની જેટલી જેટલી હાથ લાગી તે સર્વેને એક ધમષથી અને બીજું દ્રવ્યના લાભથી, ભાંગીતડી નાંખી ગળાવી કરીને,
| SR No. | 032485 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 512 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |