________________
phrage “ Buddhist Period to be found in many books, is false and misleading. Neither a Buddhist nor a Jain period existed. Neither heresy ever superceded Brahamanical Hinduism. Mahavira, as has been mentioned, had about 14000 disciples when he died: a mere drop in the ocean of India's millions."
આ પુસ્તક આલેખનના સારાયે સમય દરમ્યાન દરેકે દરેક દેશના રાજકર્તા (પૃ ૨૪ માં જણાવ્યા પ્રમાણે થોડાક અપવાદ સિવાય ) જૈન સંપ્રદાયનું અનુ
શીલન કરનારા હતા. તેમનાં ચરિત્રો તેમજ તેમણે ખેલેલાં જૈન ધર્મ, જૈન ધર્મ યુદ્ધો, તેમણે ચલાવેલી રાજનીતિ અને મેળવેલ પ્રજાપ્રેમ, તે એમ શા માટે કૂટયા સર્વે આ પુસ્તકના વાચન ઉપરથી સ્પષ્ટ માલમ થશે; એટલું જ કરો છો? નહીં, પણ તે ઉપર જે મનન અને ગહેર કરશે તો તેમણે
પ્રજાની રક્ષા માટે, સ્ત્રીઓના સન્માન અને ઉત્કર્ષ માટે, પ્રજાકલ્યાણની વિવિધ પ્રકારની પ્રવૃતિનાં સાધન પેદા કરવા માટે અને છેવટમાં સ્વદેશના બચાવ માટે પણ, કેવી કેવી જાનફેશાની કરી છે તેને ચિતાર આવી શકશે. આવી આવી અનેક સાબિતીઓ હોવા છતાં અને જીવતાં જાગતાં દષ્ટાંતો નજરે નીહાળતાં છતાં એમ કહ્યા કરવું, કે જૈન ધર્મે–અહિંસા ધર્મ–તો. પ્રજાને નિર્માલ્ય અને નિવી બનાવી દીધી છે. તે આક્ષેપ શું ટકી શકે તેવું લાગે છે ખરા? છતાં જો એમ પ્રશ્ન થાય કે, ભૂતકાળ કરતાં વર્તમાનકાળની જેન ધર્મ પાળતી પ્રજાનું એજશ અને હીર શા માટે પ્રાચીન સમયના જેવું નથી દેખાતું ? તે જવાબ એટલો જ વાળી શકાય કે જે કાંઈ ઉણપ દેખાય છે તેમાં ધર્મને દોષ કાઢવા કરતાં, ધર્મનો અર્થ મનાવવા તેના અનુયાયીઓએ જે રાહ પકડે છે, અને જે વસ્તુઓને ધર્મના નામે દુનિયા પાસે ધરવા માંડી છે, તેમાં કયાંક કારણ છુપાયેલું છે એમ સમજી લેવું. બાકી જેન ધર્મ તો સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનના શિલાલેખોમાં જે વર્ણવાયો તેજ વિશ્વવ્યાપી ભાવનાવાળો છે. તેમજ, મનુષ્યમાત્ર તે શું, પણ પ્રાણીમાત્રને પણ પોતાની શીતળ છાયામાં આશ્વાસન-આશ્રય અને હુંફ આપે તેવો છે. તેને હાલની માફક માત્ર વણિક કોમનું બંધન નથી તેમ દેહેરા ઉપાશ્રયમાં જઈ અમુક ક્રિયા કરી, એટલે બધું પતી ગયું એવી ક્રિયાકાંડની મુદ્રાછાપ નથી. તેમાં તો સર્વ કોઈને ભૂત-પ્રાણીમાત્રને સ્થાન છે. નિર્ભયતા છે. પછી ચાહે તે મુસલમિન હાય, પારસી હોય કે બ્રીતિ ભાઈ હોય. જ્ઞાતિઓતો હવે પડી છે પણ સ્પષ્ટપણે તેને અર્થ સમજવા પુરતોજ અહીં ઉપયેાગ કર્યો છે, અને ચાહે તો શેઠ હેાય કે માલિક હોય તેમાં કઈ જાતને પ્રતિબંધ નથી. જે કે જીવ-રાગદ્વેષાદિ કષાચાને જીતી શકે, સંયમમાં રાખી શકે અને તેમાં જેટલી જેટલી પોતાની ક્ષતિ હોય તેટલી તેટલી પૂરવાને માટે નિરંતર ભાવના ધરાવતો રહે, અને યથાશકિત તે પ્રમાણે આચરણ કરતો રહે, તો તે જિનના ધર્મને પાળનાર જૈન કહી શકાય છે. તેમજ જૈન ધર્મની વ્યાખ્યા પણ આ પ્રમાણેના વિશાળ અર્થમાં જ કરવાની છે. અને તેવાજ મતને હું અનુયાયી છું, હિમાયતી છું, માનનારે છું, અને ઉપાસક પણ છું. અને જ્યાં પણ