Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 279

=
૨૧૨
સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન
અંશ૪૯ ધરાવતા હોવાથી, તે મનમાં અહંકાર પામી પિતાને અજેય માનતા હતા; તેથી કરીને તેનું ખરૂં નામ તે મહસેનપ૦ હતું છતાં, જેના ગ્રંથકાએ તેના તીવ્ર અને કર સ્વભાવને લીધે તેને ચંડપ નામ આપી દીધું છે, જેથી ઇતિહાસમાં ચંડ-પ્રદ્યોતનાપર નામથી તે વિશેષ પ્રખ્યાત થયો છે.
આપણે ઉપર કહી ગયા છીએ કે તે સત્તા, યુવાવસ્થા અને બાહુબળ એમ ત્રણ પ્રકારના મદથી અતિ ગર્વિષ્ઠ બની ગયો હતો. અને તેના આવા મદમાં આઘુંપાછું જેયા વિના,૫૩ તે એવાં તે કામ કરી વાળને, કે જે તેના નામને કલંક સમાન નીવડતાં. જે તેમ નહીં હોત, તે તેના નામને જે કાંઈ ઝાંખપ
વાપર્યું છે. તે અવતરણ માટે નીચેના ટી. ૫૫ માં જ. એ. બી, રી. સે. વાળા શબ્દ જુઓ.
(૪૯) તેના લશ્કરના ચાર વિભાગ હતા જેમાંથી (૧) એપનિક નામે રથ, ગુલામ ખેંચી જતા હતા અને તેની ગતિ, એક દિવસમાં ૬૦ જન જવાની અને તેટલીજ પાછી આવવા જેટલી હતી (૨) માલગિરિ નામે હાથીની (જૈન ગ્રંથમાં અનલગિરિ નામ લખ્યું છે). ૧૦૦ જનની, (૩) મુદ્રકેશી નામની સાંઢણીની ૧૨૦ જિનની અને (૪) તલકર્ણિક નામે અશ્વની ૮૦ જનની ગતિ હતી. ( જુઓ ભા. પૃ. ૨). He had four kinds of army of which (1) chariot called Opanic drawn by slaves that would go in one day 60 yojanas & return (2) an elephant called Malgiri (Jain books call her Analgiri ) that would go in one day 100 yojanas & return (3) A mule ( a female camel ) called Mudrakeshi that would go in one day 120 yojanas & return and (4) a horse called Telekarnika that would go the (same distance (Bharhut stupa by Cunningham P. 2 )
- વ્યુત્પત્તિના અર્થ પ્રમાણે જો તેનું નામ પાડવામાં આવ્યું હોય તે, મહસેન કરતાં મહાસેનાનીનું નામ શોભિતું ગણાશે.
(૫૦) જુએ જૈન સાહિત્ય લેખ સંગ્રહ પૃ. ૭૬. વળી જૈન સ્તોત્રોમાં પણ ગવાય છે કે“ શાસનનાયક વીરજી, પ્રભુ કેવળ પાયે; સંધ ચતુર્વિધ સ્થાપવા, મહસેન વન આવે.
અથ:-(૧) શાસન (જૈન ધમ) ના નાયક એવા શ્રી મહાવીરને કૈવલ્યજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું ત્યારે ચતુર્વિધ સંધની સ્થાપના કરવા માટે તેઓશ્રી મહસેન વનમાં આવ્યા. અથવા (૨) એમ પણ અર્થ થાય છે, તે વખતે ચતુર્વિધ સંઘની સ્થાપના કરવા, જે વનમાં શ્રી મહાવીર સમોસર્યા હતા ત્યાં રાજ મહસેન, આવ્યું. આ બેમાંથી પહેલો અર્થ વિશેષ સારે દેખાય છે.
જ, એ. બી. પી. સો. પુ. ૧. પૃ. ૧૦૧ આ બનાવ ઉજૈનીમાં બને છે તેનું વિશેષ વર્ણન, શ્રી મહાવીર ચરિત્ર નામે પુસ્તક જે હું લખવાને છું ત્યાંથી જોઈ લેવું. (J, 0, B. R. S. Vol. I. P, 106. Pradyota is called the Mahasen both by Bhasa and Bana
(૫૧) ચંડતીવ્ર (quick) પ્રચંડ=more acute: quicker. (જુઓ ક. સૂ. સુ. પૃ. ૩૦: પ્રચંડ ગતિથી den 21621.) Chand also means large. Chandpradyota had a very large army.
જૈન ગ્રંથકારોની એ ટેવ છે કે રાજઓને તેના વિશિષ્ટ અંશને અંગે અમુક બિરૂદ=અપર નામ દેવું અને તે નામથી સંબોધ્યા કરવું. તેને આ એક ઉજવલ દૃષ્ટાંત છે ( સરખા પૃ. ૮૩ ઉપર જૈન ગ્રંથકારની એક ખાસિયતવાળે પારિગ્રાફ તથા તેને લગતી ટીકાઓ. )
(૫૨) ચંડ+અશોક ચંડાશોક. ચંડ+પ્રોત= ચંડપ્રદ્યોત: આ બંને શબ્દો સરખાવે.
(૫૩) જ, એ. બી. પી. સે. પુ. ૧. ટી. ૧૪૪:-કયા રાજને ગાદી ઉપર રહેવા દે તેને નિર્ણય કરવાનું કામ પણ તેની મુનસફી ઉપર હતું. J. 0. B.