Page Text
________________
ઠેકાણે હિંદુશાસ્ત્રોનાં સૂત્રો કે તેમનાં કથને-જેમકે, મહાપુરૂને જન્મ થ, કુદરત જેવી પણ વસ્તુ છે ઇત્યાદિ-સમજાવ્યાં છે. જોકે હાલના કેટલાક કેળવણી પ્રસાદિત સજજનેને તે રીત રૂચિકર નહી લાગે, પણ તેમને ખાસ આગ્રહ અને આજીજીભરી નમ્રતાથી જણાવવાનું કે, જે હકીકતના વાંચનથી તેમને ખાત્રી થાય, કે રજુ કરેલ મંતવ્ય બરાબર છે, તો પછી જે તેમની માન્યતા થઈ પડી હોય કે ધર્મશાસ્ત્રો તે કેવળ થથાંજ છે, અથવા તેમાં વર્ણવાયેલા પ્રસંગો તો ટાઢાં પહેરનાં ગપ્પાંજ છે; તેવા વિચારને તેમણે ઢીલા કરવા અથવા તિલાંજલી આપવાની જરૂર લાગે તો તેટલે દરજજે પણ તૈયાર થઈ જવું. અને છેવટે, જુનું તે સર્વ ખોટું છે, એ વિચારે કાઢી નાંખી, જુનામાં પણ ઘણું ગ્રાહ્યા છે એવી મધ્યસ્થ ભાવના ભાવતા થવું; અને આવા પ્રસંગે પણ, ઈતિહાસના ઘડતરમાં અનુપમ કાર્ય કરનારાં, જ્ઞાનમાં વૃદ્ધિ કરનારાં, તેમજ વિજ્ઞાનિક સૂત્રના ઉકેલ કરવામાં મદદરૂપ થઈ પડનારાં નીવડે છે એમ સમજવું.
( ૭ ) કેટલાકને એમ પણ લાગશે કે લેખકે પિતે (અ) જ્યાં ને ત્યાં ધર્મની વાત ઘુસાડી દીધી છે એટલું જ નહીં પણ ( આ ) પિતે અમુક ધર્મ તરફને પક્ષપાતી હોય તથા ( 6 ) કેમ જાણે તેનું પ્રચારકાર્ય લઈ બેઠો ન હોય, તેવી જ વસ્તુઓ પ્રતિપાદન કરી ગયેલ છે. ધારો કે આ ત્રણે આક્ષેપ સત્ય છે, છતાં જણાવવું જોઈએ કે લેખકે તે ઈતિહાસમાં હમેશાં નગ્ન સત્યજ લખવું પડે છે. કદાચ પક્ષપાત કરી, અન્ય સ્થિતિ ચિતરી જવાની કેઈ લેખક પેરવાઈ કરે તો પણ તે પોતાની બુદ્ધિની કે અભ્યાસના ક્ષપશમના પરિણામે તેમ કરી જાય તે જુદી વાત છે અને જાણ જોઈને બટાને સત્ય તરીકે ચલાવવા પ્રયત્ન કરે તે જુદી વાત છે. પહેલી સ્થિતિ સંતવ્ય છે, બીજી નિંદનીય છે ) તે કાંઈ લાંબો કાળ ટકી શકતી જ નથી. તે પ્રમાણે જે ત્રણ આક્ષેપોમાંને કેાઈ સાચેજ હશે તે તે ટકી રહેશે અને ખોટો જ હશે તો કાળાંતરે બધું વાજુ આપોઆપ ફરી જશે. એટલે તે બાબત કેઈએ બહુ કાળજી કરવાની જરૂર રહેતી નથી. હવે તે ત્રણે બાબતના રદિયા આપવા ઉચિત ધારું છું.
ધની બાબત જ્યાં ને ત્યાં અથવા બન્યું ત્યાં, સવે ઠેકાણે દાખલ કરી છે, પહેલું તો ધર્મ કેને કહે તે જ પ્રશ્ન છે. ધર્મ એટલે જેને હાલ Religion, કે તેવા સંકુચિત પર્યાયવાચક શબ્દમાં જ વ્યાખ્યા કરી બેસાડી છે, તે જ અર્થ જે કરાતા હેય, તે બુલંદ અવાજે જાહેર કરવું પડશે કે તે વ્યાખ્યા માટે માન્ય પણ નથી. તેમ તેવા અર્થમાં મનાવવાનો મારો પ્રયત્ન પણ નથી. તેમજ અમુક જાતનાં ટીલા ટપકાં કરવાં કે, અમુક ક્રિયાકાંડ અને વિધિવિધાન પ્રતિદિન કયે જવાં, તેનું નામ ધર્મ હોય
તેવા વિચાર ધરાવનારને તે મુબારક રહે. આવા વિચારે છે, જેમ કાયદાના અનપાલકો તેમાં અંદર રહેલ કેવળ શબ્દના શુષ્ક અર્થોને જ વળગી રહીને અમલ કરવા ધારે તો હજુ કદાચ ઉપરની વ્યાખ્યા માન્ય રહે-જે કે તેમાં પણ બીક રહે છે કે તેટલો અર્થ ઘટાવવામાં પણ ઉપર કપેલ ધર્મની વ્યાખ્યાની હદ કયાંય કુદાવી જવાનું થાય છે, પણ કાયદામાં ટાંકેલા અને સંકલિત કરાયેલ જડ શબ્દાને વળગી ન રહેતાં, તે શબ્દનું રહસ્ય અને તેની વાક્યરચનામાં રહેલ ભાવાર્થ
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |