________________
પ
વિવેચન પછી હવે તેવાં કાર્યંની આવશ્યકતા તેમને સંપૂર્ણપણે સમજવામાં આવી હશે. એક મુદ્દો અત્રે જણાવવાની રજા લઉં છુ કે, ગ્રીક ઇતિહાસના સે ડ્રેકેાટસને મૈય સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત ઠરાવી દેવાથી, ભારતવર્ષના આખાયે ઇતિહાસને વિકૃત સ્વરૂપ અપાઇ રહ્યું છે. આ પ્રકારની જે ભૂલ ભાંગવામાં આવી છે તે કેવળ આવી સાલવારી ગાઠવી કામ લેવાના પ્રતાપને લીધેજ થયુ છે, એમ જો લેરીધેાષે સમસ્ત આલમને જાહેર કરૂ તા કિચિત્ પશુ તેમાં અતિશ્યોક્તિ કરાતી નથી, એમ મારૂં અ ંતઃકરણ સાક્ષી પૂરે છે. આ તા માત્ર એક દૃષ્ટાંતજ અત્રે રજુ કર્યાં છે. બાકી તેવા તે અનેક પુરાવાઓ આ ગ્રંથમાં ઠેકાણેઠેકાણે વિખરાયલા પડ્યા છે, જે પુસ્તક વાંચનથી તેના નિરીક્ષણુ કરનારને દૃષ્ટિસમીપ ખડા થતા દેખાયા વિના રહેશે નહીં.
મર્યાદા
ઉપર જણાવી ગયા પ્રમાણે એક પછી એક મુદ્દા જેમ જેમ એળ ગાતા ગયા, તેમ તેમ મર્યાદાના પ્રશ્ન પણ જરાક આડે આવી ઉભેા થતા રહ્યો. પ્રથમ ઇ. સ. ની આદિ થાય ત્યાંજ અટકી જવાનુ ધાયુ હતુ. પણ જેમ જેમ તે ધ્યેયની સમીપ આવતા ગયા તેમ તેમ, શકસંવતના સ્થાપનકાળ તથા સ્થાપનાર વિશે, હાલ જે અનેક અટકળા ઉભી થઇ રહી છે, પણ નિશ્ચયાત્મક તત્ત્વ જાહેર કરી શકાયું નથી, તેની ઝાંખી થવા લાગી. અને છેવટે તે અન્ને મુદ્દા નક્કી થઇ જતાં, વળી અવ ંતિપતિ ક્ષત્રપ ચઋણુના શકના પ્રશ્ન ડૅાયિાં કરવા લાગ્યા. પછી તે તેને માટે આગળ વધવાની જરૂર રહી. એટલે છેવટે અ ંતિમ મર્યાદા વિશે કાંઇ પણ નિરધારીત કર્યા વિના આગળ ચલાવ્યે રાખ્યું. જેથી કાઇક ઠેકાણે ઇ. સ. ૭૮ સુધી તા, કાઇક પ્રસંગે ઇ. સ. ૧૫૦ સુધીના અનાવ પણ વર્ણવી દેવાયા છે. પણ એકંદરે એક હજાર વર્ષનું ( ઇ. સ. પૂ. ૯૦૦ થી ઇ. સ. ૧૦૦ સુધીનુ ) વર્ણન આ ગ્રંથમાં કરાયુ' છે એમ આશાનીથી કહી શકાશે.
વિજ્ઞપ્તિ
ભલભલા અનુભવી અને કસાયલ મનુષ્ય પણ ભૂલને પાત્ર છે. તેમાં હું તે તદ્રુન માળ અભ્યાસી છું. એટલે ઘણીઘણી ભૂલેા કરૂ તે દેખીતુ છે. તેમાંની કેટલીક જાણુમાં છે, જ્યારે કેટલીક અજાણુમાં પણ રહી જાયજ. પણ દરેકે પેાતાના અદના ફાળા જનતાની સેવામાં અર્પવાજ જોઇએ. તેવી ભાવનાથીજ આ પુસ્તક પ્રજા સમક્ષ ધરૂ છું અને વિન ંતિ કરૂ છું કે તેમાંથી તેમને જે જે સત્ય અને ગ્રાહ્ય લાગે તે તે સ ંગ્રહે, અને જ્યાં દાષ લાગે કે સુધારાને સ્થાન લાગે તે કૃપા કરી જણાવે. જેથી કરીને કદાચ મીનું પ્રકાશન કરવાના સમય આવે તે તેમાં તેના ઉપયાગ કરી શકાય અથવા ઘટતા વિનય સાથે તેના ક્રિયા આપી શકાય.
માણસ તે। નિમિત્ત માત્રજ છે. તે તેા પુરૂષાર્થ કરવાને બધાયલેા છે. તે પ્રમાણે મેં પણ પ્રયત્ન કરેલ છે. બાકી મારા પ્રયાસમાં જે કાંઇ યશયાગ્ય લાગે, તે તે ગુરૂકૃપાનુ ફળ છે એમ સમજી તેમને ફરીફરીને નમસ્કાર કરીને, પુસ્તકને અ ંગે સામાન્યપણે જે મારૂ વક્તવ્ય છે તે રજુ કરવા રજા લઉં છું.