Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 159

૧૦૦
સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન
જેવો રાજા શિશુનાગ મગધ તરફ ગયો ને પીઠ ફેરવી, કે તેનો પુત્ર કાકવણું (તે નબળો પણ હતો તેમ કેશળપતિ કરતાં ઉમરમાં પણ નાને હતોજ ) જે હવે કાશીપતિ2 તરીકે હતો તેના ઉપર રાજા વંકે પ્રથમ વારની ચડાઈ કરી હતી ( જુઓ પૃ. ૮૭ ) આ પ્રમાણે કેશળપતિ અને કાશીપતિ
વરચે હમેશનું બિયાબારું રાજા શિશુનાગ ચાલતું જ રહ્યું, તેમાં જે પછી શું થયું ? જબરો હોય તે ફાવી
જતો. આ પ્રમાણે એક બે પેઢી સુધી ચાલ્યા જ કર્યું અને એક વખત તે કેશળપતિ સંજયે ( જુઓ પૃ. ૮૬, ૮૯) કાશીદેશ પાછો છતી પણ લીધો હત; પણ આ સ્થિતિ બહુ લાંબો સમય ટકી શકી નહીં, કેમકે પાછા મગધપતિ તરફથી હુમલા શરૂ થવાનું ચાલુજ રહ્યું. અને આમ વારંવાર હાથ બદલે થતાં થતાં, જ્યારે કેશળની ગાદિએ રાજા પ્રસેનજિત આવ્યો અને મગધની ગાદિએ રાજા શ્રેણિક આવ્યો, ત્યારે આ પુરાણું ઝગડાને અંત આવી ગયો. અને આપણે ઐતિહાસિક હકીકતથી જાણીએ છીએ૩૯ તેમ, તે બાદ બનને પ્રદેશના
ભૂપતિઓ સગપણની ગાંઠથી૮૦ જોડાયા હતા, અને ગોત્ર તથા કૂળના અભિમાનને ભૂગર્ભમાં દાટી દેઈ, સુખથી સ્વદેશ રાજ્ય કરતા કરતા આનંદમાં સમય ૮૧ ગાળવા લાગ્યા હતા. જો કે પાછળથી રાજા કૃણિકના સમયે વળી ચિણગારી ઉઠવા પામી હતી અને બન્ને રાજકુટુંબ વચ્ચે પાછી ચકમક ઝરી હતી પણ તે નજીવી જ હતી.
કહેવાનો તાત્પર્ય એ છે કે, કાશી દેશના ભૂપતિ જે પ્રથમ શિશુનાગવંશી રાજાઓ હતા તે પાછળથી મગધ દેશના રાજાઓ થઈ પડ્યા હતા અને સમય જતાં, કાશીની ગાદી જે કેટલીક બાબતોમાં તકરારનું કારણ થઈ પડી હતી, તે પાછળથી નિર્મૂળ થવા પામ્યું હતું અને મગધપતિઓ સુખેથી કાશીપતિ તરીકે પણ પંકાતા થયા હતા. હવે આપણે જે જોવાનું રહે છે તે
એટલું જ કે (૧) કાશીશિશુનાગ અને પતિ અશ્વસેન રાજા જે બૃહદરથને સંબંધ (પાર્શ્વનાથ જૈનના ૨૩
મા તીર્થંકર) ઈ. સ. પૂ. ૮૪૭ માં રાજ્ય કરતા હતા, તેમના સ્વર્ગ ગમન પછી આ રાજા શિશુનાગે તુરતજ કાશીની ગાદી હાથ કરી હતી કે કેમ? (૨) અને તુરતજ
(૭૮ ) જુએ પૃ. ૮૨ તથા હ૭ નું વર્ણન તથા ઉપરની ટીકા નં. ૭૦ જુઓ. left his son on the throne of Kashi and went to Girivraja (વાયુ અને મત્સ્ય પુરાણ ) | ( ૭૯ ) જુઓ કોશળપતિઓના વૃત્તાંતે , ૮૦, ૮૨, ૯૩ ની હકીક્ત તથા તેને લગતી ટીકાઓ.
(૯૦) આ સ્થિતિ ઉભી કરવામાં રાજા શ્રેણિકનું રાજકીય કૌશલ્ય તથા વ્યવહાર બુદ્ધિ જેમ તરવરી ઉઠે છે, તેમ મક્કમ હાથે કામ લેવાની શક્તિને પ્રભાવ પણું ઝળહળી ઉઠે છે. જુઓ ઉ૫રમાં ટીક નં. ૭૬,
૭૭ અને ૭૯.
( ૮૧ ) આમાં ધર્મ દ્વેષ કરતાં, ગોત્ર અભિમાન વિશેષ કારણભૂત હેવા સંભવ છે, કેમકે જૈન ધર્મ તે સર્વ ધર્મ પ્રત્યે સહિષ્ણુતાજ બતાવનારો ધર્મ છે એટલે ધમàષ સંભવી શકે નહીં. પણ ગોત્ર અને કુળનાં અભિમાન, કારણરૂપ હોવાનું જે માનવું પડે છે તેની બીજી સાબિતી એકે, અત્યારે પણ ક્ષત્રિય રાજપુતામાં, સિસોદીયા વિગેરે કેટલાક પિતાના કુળાભિમાન માટે સગવ રહે છે જ.
(૮૨) બુ. ઇ. પૃ. ૨૫, અને ૩૦ જુઓ,