________________
જ્ઞાનથી પદાર્થનું જેવું જ્ઞાન થાય છે તેવું શ્રુતાદિ જ્ઞાનોથી થતું નથી.”
स्वभावलाभसंस्कार-कारणं ज्ञानमिष्यते । ध्यान्ध्यमात्रमतस्त्वन्यत्, तथा चोक्तं महात्मना ||३|| () વાવ-ના-સંર-ાર-સ્વભાવની પ્રાપ્તિના સંસ્કારનું કારણ
નં-જ્ઞાન રૂધ્યતે ઈચ્છાય છે. અતિઃ-એનાથી ૩૧-બીજું તુ-તો ધ્યાધ્યમત્રમ્ -માત્ર બુદ્ધિનું અંધપણું (છે.) ૨-અને તથા-તે પ્રમાણે મહાત્મનામહાપુરુષથી ૩વર્ત-કહેવાયું છે. (૩) જેનાથી આત્મસ્વભાવની પ્રાપ્તિ થાય તેવા સંસ્કારનું (વાસનાનું) કારણ બને તે જ્ઞાન ઈષ્ટ છે. તે સિવાયનું જ્ઞાન બુદ્ધિનો અંધાપો છે. તે જ પ્રમાણે મહાત્મા પતંજલ ઋષિએ કહ્યું છે. અહીં પતંજલ ઋષિને પ્રથમ યોગદષ્ટિની અપેક્ષાએ મહાત્મા તરીકે જણાવેલ છે.
वादांश्च प्रतिवादांश्च, वदन्तोऽनिश्चितांस्तथा । .
तत्त्वान्तं नैव गच्छन्ति, तिलपीलकवद् गतौ ||४|| (૪) નિશિતાન-તત્ત્વના નિર્ણય વિનાના વાદ્દાન-પૂર્વપક્ષને વ-અને પ્રતિવાલાન-ઉત્તર પક્ષને તથા- છ માસ સુધી કંઠશોષ થાય તે પ્રમાણે વર્તકહેનારા ગત- ગમન કરવામાં તિનપત્રિવે-ઘાંચીના બળદની પેઠે તત્ત્વાન્તતત્ત્વના પારને છત-પામતા પર્વ-જ ન-નથી.
મહાત્મા પતંજલ ઋષિનું વચન (૪) અનિર્ધારિત અર્થવાળા પૂર્વપક્ષ અને ઉત્તરપક્ષને કહેતાં કહેતાં છ માસ સુધી કંઠશોષ કરે, પણ ગતિ કરવામાં ઘાંચીના બળદની પેઠે તત્ત્વનો પાર પામતા નથી.'
स्वद्रव्यगुणपर्याय चर्या वर्या पराऽन्यथा ।
इति दत्तात्मसंतुष्टि-मुष्टिज्ञानस्थितिर्मुनेः ॥५॥ (૬) -દ્રવ્ય -જુન-પર્યાય-વ-પોતાના દ્રવ્ય-ગુણ--પર્યાયમાં પરિણતિવર્યા-શ્રેષ્ઠ (છે) પરી-તેનાથી અન્ય પરિણતિ બન્યથા-શ્રેષ્ઠ નથી તિએમ મને-મુનિની દ્રત્તાત્મ સંતુષ્ટિ આપ્યો છે આત્માનો સંતોષ જેણે એવી પુષ્ટિજ્ઞાનસ્થતિ:--સંક્ષેપમાં રહસ્ય જ્ઞાનની મર્યાદા (છે.)
- ૧૦૮ -
