________________
૮
@2
2
22&
&
&
&&
&
&
&
હરિબળ માછીની કથા
કાંચનપુર નામનું સમૃદ્ધ નગર. જિતારિ નામના પ્રતાપી રાજા ત્યાં રાજ્ય કરે. તેમને રૂપ-રૂપના અંબાર જેવી પુત્રી. નામ હતું વસંતશ્રી તે જ નગરમાં હરિબળ નામક માછી રહે. તે થોડા દિવસો પૂર્વે જ પર હતું. તેની પત્ની મહાકકશા હતી. હરિબળ રેજ સવારમાં જાળ લઈ પાછલા પકડવા જતે ને પાપવ્યાપારથી જીવનનિર્વાણ કરે. છતાં ઘરમાં ઘણું જ અછત રહેતી ને કેકવાર ખાવા પીવાના સાધનેમાં વાંધા પડતા, ઘરમાં કલેશ ઉગ્રરૂપ લેતે. એકવાર પત્નીના ઝઘડાથી કંટાળી નદીએ જતું હતું ત્યાં કિનારે અતિશાંત એક મુનિને જોઈએ સાશ્ચય તેમની પાસે ગયો. મુનિએ તેને ઉપદેશ આપતાં કહ્યું “જેમ મેરુ પર્વતથી કોઈ મોટું નથી, સમુદ્રથી વધુ કશું ગંભીર નથી, આકાશથી વધારે કાંઈ વિસ્તૃત નથી તેમ અહિંસાથી વધીને કશે ધર્મ નથી. બધું જાણ્યું પણ પરની પીડા ન જાણું તે શું જાણું? પરાળના પુળા જેવા ગ્રંથ ભણી ગયા છતાં અહિંસા હાથ ન લાગી તે પરિશ્રમ એળે ગયે.” મહાભારતમાં લખ્યું છે
यो दद्यात् कांचनं मेहं-कृत्स्नां चैव वसुन्धराम् । एकस्य जीवितं दद्याद् न च तुल्यं युधिष्ठिर! ॥
અર્થ-હે યુધિષ્ઠિર ! કેઈસેનાને મેરુ દાનમાં આપે કે કઈ આખી પૃથ્વીનું દાન કરે તેના કરતાં એક જીવને જીવિતદાન આપનાર વધી જાય છે.
ઈત્યાદિ દયાધમના મહિમાને જાણી હરિબળ ઘણે રાજી થયે, ને દુભાતાં મને બેઃ “પ્રભુ! જેમ કેઈ રાંક ચક્રવતીના એઠાં ભેજનને ન છેડી શકે તેમ મારા જેવા રાંક હિંસા છેડી શકો નથી. માછીમારના કુળમાં જન્મે છું ને માછલી પકડવા સિવાય કાંઈ જાણતું નથી, તેમ છતાં ઘણીવાર ખાવાના સાંસા પડી જાય છે.” મુનિએ કહ્યું: “તારે દયામાર્ગમાં ડગલું તે ભરવું જોઈએ વધારે નહિં તે પ્રથમ જાળનું માછલું જીવતું પાછું પાણીમાં છોડી દેવું.” હરિબળે રાજી થઈ એ નિયમ લીધે.
haaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaavis
(૩૫)
