________________
માટે ગાયું છે
-
એક મન શ્રુતરસિયો બોલે રે હો મન માન્યા મોહનજી પ્રભુ તારે નહિ કોઈ તોલે રે, હો મન માન્યો મોહનજી. તો કવિએ અનત્ર જણાવ્યું છે,
909
જિમ જિમ અરિહા સેવિયે રે, તિમ તિમ પ્રગટે જ્ઞાન સલૂણાં...
કવિએ રચેલી નવાણું પ્રકારી પૂજામાં તીર્થાધિરાજ શત્રુંજય ગિરિનું વર્ણન છે. તે પૂજા સં. ૧૮૮૪ ચૈત્રી પૂનમે રચાઈ. અગ્યાર પૂજાઓ દેશી ઢાળમાં રચાઈ છે અને શ્રોતાઓમાં આલ્હાદ પ્રસરાયે છે. આ પૂજામાંના કેટલાયે કાવ્યખંડોને વર્તમાને કાલગ્રસ્ત કર્યા નથી, તે જીવંત લાગે છે. કાવ્યોના મુખડાં જોઈએ તો લોકપ્રિયતાનું રહસ્ય સમજાશે.
૧) યાત્રા નવાણું કરીએ સલુણા, કરીએ પંચસનાત,
૨) ગિરિવર દરિસણ વિરલા પાવે
૩) સિદ્ધાચલ શિખરે દીવો રે.... આદીશ્વર અલબેલો છે.
૪) તીરથની અશાતના નવ કરીએ, નિવ કરીએ રે નવિ કરીએ ધૂપ ધ્યાન ઘટા અનુસરિયે, તરીએ સંસાર।।
બાર વ્રતની પૂજા (વિ. સં. ૧૮૮૭)માં બાર વ્રતો શ્રાવક માટેનો આચાર ધર્મનો નિર્દેશ કરે છે. તેમાં તેર પૂજાઓ છે. કવિ પ્રતિભાનો સ્પર્શયતા જાણે વ્રતો મહોરી ઊઠતાં ન હોય!
પંચ કલ્યાણકની પૂજા એ વીરવિજયજીની અંતિમ પૂજા છે. ૧૮૮૯માં રચાયેલી આ કૃતિમાં ૨૩મા તીર્થંકર પાર્શ્વનાથના પાંચ કલ્યાણકો અદ્ભુત વાણીમાં પેશ કર્યા છે. વસંતનું વર્ણન કવિની શક્તિનો
દસ્તાવેજ છે.
રૂડો માસ ફળી વનરાઈ રે, રાયણને સહકારવાલા કેતકી જાઈ અને માલતી રે, ભ્રમર કરે ઝંકારવાલા કોયલ મદભર ટહૂકતી રે, બેઠી આંબાડાળ વાલા;
હંસ યુગ જળ ઝીલતાં રે, વિમલ સરોવર પાળ વાલા!
પ્રભુ પાર્શ્વનાથના પંચ કલ્યાણકો પ્રભુના જન્મને વધાવતા કવિ કહે
છે,
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૫૪
