Page Text
________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬ ભયહર નામનું સ્તોત્ર બનાવ્યું.”
કુલ દસ માનતુંગોમાંથી બે ઇતિહાસમાં પ્રસિદ્ધ છે. જેમાંથી કોઈપણ ભક્તામર સ્તોત્રના રચનાકાર હોઈ શકે. વિન્ટર નિસે એવી સંભાવના વ્યક્ત કરી છે કે ભક્તામરના રચયિતા ક્લાસિકલ સંસ્કૃત યુગના કવિ હોવા જોઈએ એવું તેમને શ્રી માનતુંગસૂરિની ભક્તામર સ્તોત્રની ભાષા અને શૈલીના આધારે લાગે છે.
હર્મન યાકોબીનો મત પણ તેમને લગભગ ૭મી સદીમાં રાખવાનો છે. મયૂર, બાણ અને ધનંજય પણ આ સમયમાં થયા હોવાનું સમર્થન કરે છે.
ડૉ. જ્યોતિ પ્રસાદ જેને પણ ભક્તામરકાર માનતુંગનો સમય ૭મી સદીજ નક્કી કર્યો છે.
પંડિત અમૃતલાલ શાસ્ત્રીને પૂર્વાપર પ્રભાવોનું વિશ્લેષણ કરીને નિશ્ચિત કરી દીધું છે. કે ૧૨મી સદી પહેલા ઘણા વિદ્વાનોએ ભક્તામર સ્તોત્રના પદ્યનો ઉપયોગ કર્યો છે.
ઉદાહરણરુપે કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્ર” પરનો ભક્તામર સ્તોત્રનો સ્પષ્ટ પ્રભાવ બધાજ વિદ્વાનોએ સ્વીકૃત કર્યો છે. અભિમાન મેરૂ પુષ્પદંતના શિવમહિમા સ્તોત્ર' (૧૦મી સદી), જિનસ્વામીનું મદિપુરાણ (૯મી સદી), હરિભદ્રસૂરિની શાસ્ત્રવાર્તા સમુચ્ચય (૮મી સદી) પર પણ ભક્તામર સ્તોત્રનો પ્રભાવ ક્યાંકને જોવા મળે છે.
આ પરથી સુસ્પષ્ટ થાય છે કે ભક્તામરકાર વૈદિક કે બ્રાહ્મણીય સાહિત્યથી ભલીભાંતિ પરિચિત હતા અને તેમનાં સંસ્કારોથી પણ કદાચ પ્રભાવિત હતાં.
ડૉ. શેખરચંદ જેન આ સંદર્ભમાં જણાવે છે કે “આ બધા વિચારોથી મને તો એવું લાગે છે કે માનતુંગ મુલતઃ એક બ્રાહ્મણ ધર્માનુરાગી વિદ્વાન અને સુકવિ હતા. જેનધર્મના આકર્ષિત થઈને તેનો એક જૈન શ્રાવક બન્યા. કદાચ કોઈ શ્વેતામ્બર સજ્જન (સ્ત્રી કે પુરુષ)ની પ્રેરણાથી, ત્યારબાદ સંભવતઃ કર્ણાટકના કોઈ દિગંમ્બાચાર્યના પ્રભાવથી તેઓ દિગમ્બરમુનિ બની ગયા હોય.” માનતુંગ કંઈ જાતિના અને કથા સમયમાં થયા એ કહેવું ખૂબ મુશ્કેલ જણાય છે.
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
| SR No. | 032446 |
| Book Title | Shrutgyanna Ajwala |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Gunvant Barvalia |
| Publisher | Navbharat Sahitya Mandir |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 172 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |