________________
(૮) મન અને ઇન્દ્રિયની અપેક્ષા વિના માત્ર રૂપી દ્રવ્યના વિશેષધર્મને જણાવનારી સમ્યક્ત રહિત જીવની આત્મિક શક્તિને વિભંગશાન કહે છે. સંયમ અને દર્શનમાર્ગણાનાં ભેદ - सामाइय छेय परिहार, सुहुम अहखाय देस जय अजया । चक्खु अचुक्खु ओही, केवलदसण अणागारा ॥१२॥ सामायिकच्छेदपरिहारसूक्ष्मयथास्भयातदेशयतायतानि । चक्षुरचक्षुरवधिकेवलदर्शनान्यनाकाराणि ॥१२॥
ગાથાર્થ - (૧) સામાયિક, (૨) છેદોપસ્થાપનીય, (૩) પરિહારવિશુદ્ધિ, (૪) સૂમપરાય, (૫) યથાખ્યાત, (૬) દેશવિરતિ અને (૭) અવિરતિ એ સંયમમાર્ગણા છે. (૧) ચક્ષુદર્શન, (૨) અચક્ષુદર્શન, (૩) અવધિદર્શન અને (૪) કેવળદર્શન એ અનાકારોપયોગ [દર્શનોપયોગ] છે.
વિવેચન :- સંયમમાર્ગણા-૭ પ્રકારે છે. સમ + આય = સમાય. [સમાયને રૂ પ્રત્યય લાગીને સામાયિક શબ્દ બન્યો છે.] (૧) સમ = સમતા [રાગદ્વેષનો અભાવ], આય = પ્રાપ્તિ.
જેનાથી સમતાની [રાગદ્વેષના અભાવની] પ્રાપ્તિ થાય છે, તે સામાયિક કહેવાય છે.
(૨) સમ = સમ્યગ્રજ્ઞાનાદિ, આય = લાભ.
જેનાથી સમ્યગુજ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રનો લાભ થાય છે, તે સામાયિક કહેવાય છે.
