________________
ગાથાર્થ સંક્ષિદ્ધિકમાં છ લેશ્યા હોય છે. અપર્યાપ્તાબાદરએકેન્દ્રિયમાં પહેલી ચાર લેશ્યા હોય છે અને બાકીના જીવસ્થાનકમાં પહેલી ત્રણ લેશ્યા હોય છે તેર જીવસ્થાનકમાં સાત કે આઠકર્મનો બંધ અને સાત કે આઠ કર્મની ઉદીરણા હોય છે તથા આઠકર્મની સત્તા અને આઠકર્મનો ઉદય હોય છે.
પર્યાપ્તસંજ્ઞીમાં સાત, આઠ, છે અને એક કર્મનો બંધ હોય છે. સાત, આઠ અને ચારકર્મની સત્તા હોય છે સાત-આઠ-ચાર કર્મનો ઉદય હોય છે અને સાત, આઠ, છ, પાંચ અને બે કર્મની ઉદીરણા હોય છે.
વિવેચન :-કરણ-અપર્યાપ્તસંજ્ઞી અને પર્યાપ્તસંજ્ઞી જીવો તીવ્રતમ, તીવ્રતર અને તીવ્ર અશુભ પરિણામવાળા હોવાથી કૃષ્ણાદિ૩ અશુભ લેશ્યા હોય છે અને તીવ્ર, તીવ્રતર અને તીવ્રતમ શુભ પરિણામવાળા હોવાથી તેજો વગેરે ૩ શુભ લેશ્યા પણ હોય છે.
ભવનપતિથી માંડીને ઈશાન દેવલોક સુધીના દેવો તેજોલેશ્યામાં પૃથ્વી, જલ કે પ્રત્યેકવનસ્પતિરૂપ એકેન્દ્રિય તિર્યંચનું આયુષ્ય બાંધી શકે છે અને જે લેગ્યામાં આયુષ્ય બાંધ્યું હોય, તે જ લેગ્યામાં મરણ પામીને, તે લેગ્યા લઈને જીવ પરભવમાં જાય એવો નિયમ છે. તેથી જે દેવે તેજોલેશ્યામાં પૃથ્વી, જલ કે પ્રત્યેક વનસ્પતિરૂપ એકેન્દ્રિયનું આયુષ્ય બાંધ્યું હોય, તે દેવ તેજલેશ્યામાં મરણ પામીને, તેજોલેશ્યા લઈને બાદરપર્યાપ્તા પૃથ્વી વગેરે એકેન્દ્રિયમાં ઉત્પન્ન થાય છે. ત્યાં તેને અપર્યાપ્તાવસ્થામાં શરીરપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પહેલા જ તેજો વેશ્યા ચાલી જાય છે અને ભવસ્વભાવે જ કૃષ્ણાદિ અશુભ લેશ્યા આવી જાય છે. એટલે કરણ-અપર્યાપ્ત બાદરએકેન્દ્રિય જીવસ્થાનકમાં (૧૧) સર્વે લબ્ધિ-અપર્યાપ્તજીવોને અશુભલેશ્યા જ હોય છે.
