________________
ગાથાર્થ :- પર્યાપ્તચઉરિન્દ્રિય અને પર્યાપ્તઅસંક્ષીપંચેન્દ્રિયમાં બેદર્શનોપયોગ અને બે અજ્ઞાનોપયોગ હોય છે. તેમાંથી ચક્ષુદર્શનોપયોગ વિનાના ત્રણ ઉપયોગ દશજીવસ્થાનકમાં હોય છે અને અપસંશીમાં મનઃપર્યવજ્ઞાનોપયોગ, ચક્ષુદર્શનોપયોગ, કેવલજ્ઞાનોપયોગ, અને કેવલદર્શનોપયોગ વિનાના ૮ ઉપયોગ હોય છે.
વિવેચન :- (૧) પર્યાપ્તચઉરિન્દ્રિય અને (૨) પર્યાપ્તઅસંશીપંચેન્દ્રિયને (૧) ચક્ષુદર્શનોપયોગ (૨) અચક્ષુદર્શનોપયોગ (૩) મતિ-અજ્ઞાનોપયોગ અને (૪) શ્રુત-અજ્ઞાનોપયોગ હોય છે. બાકીના૮ ઉપયોગ ન હોય. તેમજ (૧) અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મએકેન્દ્રિય (૨) અપર્યાપ્તબાદરએકેન્દ્રિય (૩) અપર્યાપ્તબેઇન્દ્રિય (૪) અપર્યાપ્ત તૈઇન્દ્રિય (૫) અપર્યાપ્તચઉરિન્દ્રિય (૬) અપર્યાપ્તઅસંજ્ઞીપંચેન્દ્રિય(૭) પર્યાપ્તસૂક્ષ્મએકેન્દ્રિય (૮) પર્યાપ્તબાદરએકેન્દ્રિય, (૯) પર્યાપ્તબેઇન્દ્રિય અને (૧૦) પર્યાપ્તતેઇન્દ્રિયને (૧) મતિઅજ્ઞાનોપયોગ, (૨) શ્રુતઅજ્ઞાનોપયોગ અને (૩) અચક્ષુદર્શનોપયોગ હોય છે. બાકીના-૯ ઉપયોગ ન હોય. કારણકે અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મએકેન્દ્રિયથી માંડીને પર્યાપ્તઅસંશી સુધીના ૧૨ જીવસ્થાનકમાં સમ્યક્ત્વ ન હોવાથી મતિજ્ઞાનોપયોગ, શ્રુતજ્ઞાનોપયોગ, અવધિજ્ઞાનોપયોગ અને અવિધદર્શનોપયોગ હોતા નથી. સર્વવિરતિ ન હોવાથી મન:પર્યવજ્ઞાનોપયોગ હોતો નથી. કેવલજ્ઞાન ન હોવાથી કેવલજ્ઞાનોપયોગ અને કેવલદર્શનોપયોગ હોતા નથી. અને વિભંગજ્ઞાન ન હોવાથી વિભંગજ્ઞાનોપયોગ ન હોય. તેમજ અપર્યાપ્તસૂક્ષ્મએકેન્દ્રિયથી પર્યાપ્તતેઇન્દ્રિય સુધીના જીવોને ચક્ષુ ન હોવાથી ચક્ષુદર્શનોપયોગ હોતો નથી.
કર્મગ્રન્થકારોમાં પણ કેટલાક કર્મગ્રન્થકારભગવંતનું એવું માનવું છે કે, જ્યાં સુધી સ્વયોગ્ય સર્વપર્યાપ્તિ પૂર્ણ ન ત્યાં સુધી ઇન્દ્રિય સ્વકાર્ય કરવામાં સમર્થ બનતી નથી. તેથી ઇન્દ્રિયનો ઉપયોગ
૪૫
