________________
ભાવેન્દ્રિય = આત્મિકપરિણામરૂપ ઇન્દ્રિય ભાવેન્દ્રિય -૨ પ્રકારે છે. (૧) લબ્ધિ અને (૨) ઉપયોગ.
જ્ઞાનાવરણીયકર્મ અને દર્શનાવરણીયકર્મના ક્ષયોપશમથી આત્મામાં ઉત્પન્ન થયેલી સ્પર્ધાદિ વિષયને જાણવાની શક્તિને લબ્ધિભાવેન્દ્રિય કહે છે અને તે શક્તિના વ્યાપારને ઉપયોગભાવેન્દ્રિય કહે છે. તેમાંથી લબ્ધિભાવેન્દ્રિય ઇન્દ્રિયપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પહેલાં પણ હોય છે. એટલે ઇન્દ્રિય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પહેલાં ચામડી, જીભ, નાક વગેરે દ્રવ્યેન્દ્રિય ન હોવા છતાં પણ અચક્ષુદર્શનાવરણીયકર્મના ક્ષયોપશમથી આત્મામાં ઉત્પન્ન થયેલી સ્પર્ધાદિને જાણવાની શક્તિ રૂપ અચક્ષુદર્શન હોય છે. તેથી ઇન્દ્રિય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પહેલા દ્રવ્યેન્દ્રિય ન હોવા છતાં પણ લબ્ધિભાવેન્દ્રિની અપેક્ષાએ અચક્ષુદર્શન માનેલું છે. પ્રશ્ન:- (૧૭) ભસતા સંમૂર્છાિમ કૂતરાને કેટલા ગુણઠાણા-યોગઉપયોગ લેશ્યા હોય ? જવાબઃ- ભસતા સંમૂર્છાિમ કૂતરાને ૧લું ગુણઠાણ હોય છે. ઔદારિકકાયયોગ અને વ્યવહારિકવચનયોગ હોય છે. મતિઅજ્ઞાનોપયોગશ્રુતઅજ્ઞાનોપયોગ અને ચક્ષુદર્શનોપયોગ-અચક્ષુદર્શનોપયોગ હોય છે. કૃષ્ણાદિ-૩ વેશ્યા હોય છે. પ્રશ્ન-(૧૮) ઉપશમસમ્યકત્વમાર્ગણામાં કેટલા જીવભેદ હોય ? જવાબઃ- (૧) સપ્તતિકા નામના છઠ્ઠા કર્મગ્રંથમાં કહ્યું છે કે, સમ્યગુદૃષ્ટિ
(२) त्रयाणामप्यचक्षुदर्शनं तस्यानाहारकावस्थायामपि लब्धिमाश्रित्याभ्युपगमात्...
(પ્રાચીન ચતુર્થકર્મગ્રંથની ગાથા નં૦ ૪૬ની ટીકા) (૩)પાવી સત્તાવીસોયા તેવ નેરા પડુત્ર નફો | खयगवेयग सम्मद्दिट्ठी देवो तिविह सम्मद्दिट्ठि वि ॥
ઉ૩૭૯ છે
