________________
કર્મમાં ભાવ અને અજીવદ્રવ્યના ભાવ :मोहेव समो मीसो, चउघाइसु अट्ठकम्मसु य सेसा । धम्माइ पारिणामिय भावे खंधा उदइए वि ॥६९॥ मोह एव शमो मिश्रश्चर्तुघातिष्वष्टकर्मसु च शेषाः । धर्मादि पारिणामिकभावे स्कंन्धा उदयेऽपि ॥६९॥
ગાથાર્થ:- ઔપથમિકભાવ મોહનીયકર્મમાં જ હોય છે. મિશ્ર=ક્ષાયોપથમિકભાવ ચારઘાતકર્મમાં જ હોય છે. બાકીના ત્રણ ભાવ આઠે કર્મમાં હોય છે. ધર્માસ્તિકાયાદિ પરિણામિકભાવે હોય છે અને સ્કંધો ઔદયિકભાવે પણ હોય છે.
વિવેચન :- ઔપશમિકભાવ મોહનીયકર્મમાં જ હોય છે. બાકીના કર્મોમાં ન હોય. કારણ કે મોહનીયકર્મની જ સર્વોપશમના થાય છે. બાકીના કર્મોની સર્વોપશમના થતી નથી. ક્ષાયોપથમિકભાવ ઘાતકર્મનો જ હોય છે. અઘાતી કર્મોનો હોતો નથી. કારણ કે ઘાતકર્મોથી આવાર્ય ગુણોનું જ આંશિક પ્રગટીકરણ શકય છે. તેથી તે કર્મોનો જ ક્ષયોપશમ હોય છે. અને ક્ષાયિક-ઔદયિક-પારિણામિક એ ત્રણ ભાવ આઠે કર્મમાં હોય છે. એટલે મોહનીયકર્મમાં પાંચે ભાવ હોય છે. જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય અને અંતરાયકર્મમાં ક્ષાયિક, મિશ્ર, ઔદયિક અને પારિણામિક એ ચાર જ ભાવ હોય છે. અને ચાર અઘાતી કર્મમાં ક્ષાયિક-ઔદયિક-પારિણામિક એ ત્રણ જ ભાવ હોય છે. અજીવદ્રવ્યના ભાવ :
અજીવદ્રવ્યોમાંથી (૧) ધર્માસ્તિકાય (૨) અધર્માસ્તિકાય (૩) આકાશાસ્તિકાય અને (૪) કાલદ્રવ્યમાં એક જ પરિણામિકભાવ હોય છે. તેમાં (૧) ધર્માસ્તિકાય જીવ-પુદ્ગલને ગતિમાં સહાયક થવારૂપ
હું ૩૧૪ છે
