________________
૬૨
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ
અને બાળકને પૂરતું પાષણ મળે એ માટે સમાજ અથવા સરકારે વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ.
નિમ ળતાના જન્મ
સ્ત્રીઓની આ નિર્બળતા જન્મવાનું મૂળ એકમાત્ર વ્યાયામને અભાવ જ છે. પહેલાં કમેાદ, ડાંગર, તલ ઇત્યાદિની ખાંડવાની ક્રિયાથી હાથના સ્નાયુઓ અને ફેફસાંને ખૂબ કસરત મળતી. દળવાથી પેટનાં આંતરડાંને વ્યાયામ મળતા. દૂરદૂરથી પાણીનાં ખેડાં ભરી લાવવાથી પગ, ડાક ઇત્યાદિ દરેક અંગને તાલીમ મળતી. પશુપાલનને રિવાજ વિશેષ પ્રમાણમાં હાવાથી સ્ત્રીઓને સતત કા રહ્યા કરતું હતું. જીવનનાં આવશ્યક તત્ત્વા જેવાં કે હવા, જળ અને ખારાક તે ત્રણે આવા કુદરતી વ્યાયામેાથી સાત્ત્વિક અને સ્વચ્છ મળતાં હતાં, અને તેથી શારીરિક, માનસિક અને ત ંદુરસ્તી જળવાઈ રહેતી હતી. આવે! વ્યાયામ જતાં આજે શારીરિક અને આર્થિક એમ બન્ને ષ્ટિથી ખૂબ વેઠવું પડે છે. તેમાં પણ હજુ કાંઈ ખાકી રહી ગયું હાય તેમ દેશની દુર્દશા કરનારાં અનેક વ્યસના પુરુષસ ંસર્ગથી સ્ત્રીજીવનમાં પણ લાગુ પડી ગયાં છે.
ચાની બદી
ખીજા નાનાંમોટાં વ્યસને બાદ કરીએ તે! પણ સ્ત્રીઓમાં આ વ્યસન જ્યાં જુએ ત્યાં બહુ અંશે દેખાવ દે છે. શારીરિક, આર્થિક, રાષ્ટ્રીય અને ધાર્મિ`ક એમ ચારે દૃષ્ટિએ ચા હાનિકર્તા છે, તે વાત હવે ચાના ગેરફાયદાનું આટલું સાહિત્ય નીકળ્યા પછી વિશેષ સમજાવવાની આવશ્યકતા રહેતી નથી. પરંતુ આ સ્થળે એટલું નિર્દેશ કરવાનું જરૂર મન થાય છે કે તે પેાતાનાં શરીર તરફ ભલે ખેદરકાર હાય, પણ પ્રજાના હિત માટે તે। તેમણે જરૂર આ અદીમાંથી છૂટી જવું જોઇએ.
જે બાળકની માતા ચા પીએ છે તે બાળકને ગળથૂથીમાં જ
