________________
પતિપત્નીનાં કર્તવ્ય નિર્માયું છે. તેથી જ નીતિકારોએ પ્રજોત્પત્તિના હેતુપૂર્વક “#gશ્રામામિ ચાત્ ” અર્થાત ઋતુકાળે જ અભિસરણ કરવું એ સિદ્ધાંત, પર ભાર મૂક્યો છે.
આ પરથી ગૃહસ્થજીવનમાં પણ બ્રહ્મચર્યની મહત્તા અને ધાર્મિક્તાની કેટલે અંશે આવશ્યકતા અને સ્થાન છે, તેને ખ્યાલ આવી શકે છે. જે આવી વૃત્તિ પતિ અને પત્ની ઉભય યુવાનવયમાં સેવે અને તેમાં કવચિત ખલના થાય તો તેને તુરત સુધારી લેવાનું લક્ષ્ય રાખે તો ખૂબ જ લાભ થાય. આવી રીતે જેટલે અંશે દંપતીજીવનમાં બ્રહ્મચર્યનું પાલન થાય તેટલે અંશે તેઓનો ગૃહસ્થાશ્રમ સફળ અને સુખી નીવડે અને તેમની પ્રજા પણ વીર્યવાન અને સંયમી બને. પતનની પરિસીમા
બ્રહ્મચર્યના ખંડનથી સુખ મળે છે તેવી માન્યતા અવાસ્તવિક છે. કારણ કે જે દ્વારા તે જીવાત્મા જે સુખ મેળવવા મથે છે તે જ સુખ ગુમાવે છે. વીર્યના ખલન પછી ઊંડેઊંડે તેના અંતઃકરણમાં “આઘાત થાય છે. અતિવિકારના પરિણામે તે રેસિષ્ટ બને છે, અને શારીરિક સંપતિ ગુમાવ્યા પછી ભ્રાંતિથી માની લીધેલા વિષયજન્ય સુખનો ઉપભોગ પણ તે કરી શકતો નથી.
આવા પતનની પરિસીમા રહેતી નથી. જેઓ બ્રહ્મચર્યનું માહાત્મ્ય સમજે છે તેવા પુરુષો પણ એકવાર પિતાને પંથ ચૂક્યા પછી મનના એવા તે ગુલામ બની જાય છે કે તે વિષયના વ્યસન વિના તેને એક પણ દિવસ પસાર થઈ શકતો નથી. આવા પુરુષો સ્વસ્ત્રીરત હોવાનો દાવો ભલે કરતા હોય, પરંતુ સ્વત્રી સાથે પણ મર્યાદિત બ્રહ્મચર્ય પાળવાનું હોય છે. કારણ કે સ્ત્રી એ કાંઈ વિષયવાસના સંતોષવાનું યંત્ર નથી. સ્ત્રી એ ધર્મપત્ની છે. પ્રજોત્પત્તિને
