________________
૨૬૮
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ (૧) વચન સત્ય, (૧) મન સત્ય, અને (૩) કાય સત્ય. અર્થાત સત્ય બોલવું, સત્ય ચાલવું અને સદ્દવિચારે કરવા. આ ગૃહસ્થાશ્રમી મનુષ્ય પોતાના વ્યવહારમાં તે સત્યનું બને તેટલે અંશે પાલન કરે. તેની કોઈ પણ પ્રવૃત્તિ કે વ્યાપાર એવા ન હોવા જોઈએ કે જેથી બીજાઓને હાનિ પહોંચે તેમજ પિતાની શાખ ખોટી બેસે. આ એક સત્યનું સ્થળ અને એક સામાન્ય વ્યક્તિને પણ સુસાધ્ય સ્વરૂપ છે. આમ વધતાં વધતાં તે મન, વાણી અને કર્મથી સત્યરૂપ બનવા પ્રયત્ન કરે.
જે મનુષ્ય અસત્ય બોલતું નથી, પણ જેનું મન અસત્યથી વીંટળાયેલું છે, તે મનુષ્ય કદી સત્ય આચરી નહિ શકે, અને તેની મનસ્ય વાચચત્ ર્મધ્વજન્મન, વચન અને કર્મ ત્રણેમાં ભિન્નવાક્યતા દેખાઈ આવશે. આ માનવી સમાજમાં પોતાનું સ્થાન ટકાવવા માટે દંભ, વિશ્વાસઘાત એવાં એવાં છૂપાં પાપ આચરી પતિત થતો જશે. આથી મન, વાણું અને કર્મ એ ત્રણેની એકવાક્યતા એટલે કે જેવું વિચારવું તેવું જ બોલવું અને જેવું બોલવું તેવું જ કરી બતાવવું. આ સાધના પ્રત્યેક જીવનમાં ઉપયોગી છે.
પૂર્વકાળમાં તે સત્યની ખાતર હરિશ્ચંદ્ર જેવાઓએ અનેક દુઃખના ડુંગરાઓ સહ્યાનાં અને મૃત્યુને સુદ્ધાં ભેટયાનાં ભારતીય ઈતિહાસમાં ઘણું દષ્ટાંતે મળી આવે છે, પણ આજે તે તેની ખૂબ ઊણપ છે. આ ત્રુટિને પહોંચી વળવા સૌ કોઈ પ્રયાસ કરતે થઈ જાય એ અતિ આવશ્યક છે. અસ્તેય - અસ્તેય એટલે ચોરી ન કરવી. અસ્તેયને આ સ્થૂળ અર્થ છે, પરંતુ તેનું રહસ્ય તે ઊંડું છે. .
સીધી રીતે ચોરી કરનાર વર્ગ કંઈ બોળા પ્રમાણમાં હતો નથી. પરંતુ એક બતાવી બીજું આપનાર, અને શરાફીનું પાટિયું
