________________
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ
૨૪૬
આવા રાષ્ટ્રની શાંતિને કષ્ટ જાતની અને કયાં સુધી સુખશાંતિ આપી શકશે કે ટકાવશે એ પ્રશ્ન જુદા છે. પરંતુ અહીં તે। તેમનામાં રાષ્ટ્ર પ્રત્યેની કેટલી તમન્ના છે તે અ'શ સામે જ જોવાનું છે, અને ભારતવર્ષના ભાગ્યસ્રષ્ટાઓને તે જ શીખવાનું છે.
રાષ્ટ્રભક્તિ રાષ્ટ્રઝનૂનમાં ન પરિણમે તે તે દરેક દેશને વિચારવાનુ છે. અને તે વાત બરાબર સમજાય તે વ્યાપારનાં, વિચારનાં અને સત્તાશાહીનાં જે આંતરરાષ્ટ્રીય 'દ્રો ચાલી રહ્યાં છે, તેમનુ ઉપશમન થાય, અને બધાં રાષ્ટ્રો એક્ખીજાને આંચ ન પહોંચાડતાં પરસ્પર મિત્રાચારીના નાતાથી વર્તે અને રહે. આથી વિશ્વની સમસ્ત પ્રજાની શાંતિમાં ઉમેરા જ થાય. પરંતુ આવું દૃષ્ટાંત પૂરું પાડથી માટે જો આ સંસ્કૃતિ અને આધા ભારતવષ અધિક દાવા કરતું હોય તે! તેની પહેલ તેણે તે માગે કરી દેવી જોઇએ. આજનું ભારતવર્ષ
રાષ્ટ્રમિની યાદ ભારતવર્ષમાં વિદેશી સત્તા પછી લુપ્તપ્રાયઃ થવા માંડી હતી. શિવાજી જેવા રાષ્ટ્રના માડીજાયાનાં શૌય ગાન ભારતવાસીનાં કારેથી ખસવા માંડયાં હતાં; તેવામાં જ ભારતવાસીનાં સદ્ભાગ્યે એક ભડવીર જાગ્યા. તેમનુ નામ દાદાભાઈ નવરેાજી. તેમણે માતૃભૂમિની મીઠી યાદ દેવડાવી, પ્રજામાં માતૃપ્રેમનાં ખીજ રાપ્યાં. લોકમાન્ય ટિળક સિંચન કર્યું. અને ગાંધીજીએ આસપાસ વાડ બાંધી એ વૃક્ષને વિકસાવ્યુંઃ ભારતને આંગણે અનેક વીરા પકાવ્યા (જગાડવા), ભારતની પ્રજામાં સ્વાતંત્ર્યભાવનાને પ્રચાર કર્યાં, અને અહિંસા, સત્ય અને સંયમના સિદ્ધાંતાથી રા'ની ઘોષણા પ્રજાના આબાલવૃદ્ધ વર્ગનાં કદ્રાર સુધી પહોંચાડી દીધી. આ રીતે રાષ્ટ્રધર્મ અને આધ્યાત્મિક ધર્મોના સુમેળ એ યુગપ્રધાન પુરુષે સાંધી આપ્યા.
છતાંય એ મહાન ખેદના વિષય છે, કે ભારતવર્ષની સવ પ્રજા એ ધ્વનિને સાંભળી શકી નથી, પચાવી શકી નથી, આચરી શકી
