________________
૨૩૪
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ મૈતિક અશેનું સંરક્ષણ
માત્ર ધર્મ ખાતર જ નહિ, પરંતુ સુખમય જીવન ગાળવા માટે પણ માનવસમાજ સારુ નૈતિક અંશોનું સંરક્ષણ અનિવાર્ય છે. નતિક જીવનની ખામીઓ દૂર કરવા માટે સમાજ કે રાષ્ટ્ર તરફથી કેટલાંક ફરજિયાત બંધને પણ હેવાં ઘટે. પરંતુ અપવાદ બાદ કરીએ તો મોટે ભાગે મનુષ્યને પ્રસંગને વશ થઈ હૃદયવિરુદ્ધ અનૈતિક જીવન ગુજારવું પડે છે. ૧૯૪૨થી ૧૯૪૮ની લક્ષ્મી મોટે ભાગે કાળા બજારની, શોષણની આવેલી છે, અને એણે નીતિ અને ચારિત્ર્યનું ધારણ સમાજમાં ખૂબખૂબ નીચું પાડી દીધું છે. પહેલાં તો અનીતિવાળાને જ જુદા તારવામાં આવતા એટલે કે એવી સંખ્યા જ ઓછી હતી. પરંતુ આજે તો નીતિવાળાની જ સંખ્યા ઓછી છે, એટલે નીતિને વળગનાર માણસને અર્થની તાણ ન પડે અને ખૂબ ઈજજત મળે એવું વાતાવરણ સમાજના આર્ષદ્રષ્ટાઓએ સર્જવું જોઈશે. બેકારી, કરજ, રૂઢિઓ એ બધાં સમાજમાં નૈતિક નિર્બળતા આવવાનાં મુખ્ય કારણ છે. સમાજ તરફથી આ કારણે નાબૂદ કરવામાં આવે તે નૈતિક અંશનું મોટે ભાગે સંરક્ષણ થાય.
નૈતિક હાસનું એક કારણ માનસિક નિર્બળતા છે. મનુષ્ય ઘણીવાર સમાજથી ડરી ડરીને વિચાર અને કાર્યની ચેરી કરતો હોય છે. આ પણ માનસિક નિર્બળતા જ છે. આવી માનસિક નિર્બળતાનાં મૂળ બહુબહુ ઊંડાં હોય છે. માબાપનાં સંસ્કારને વારસો અને સમાજનું અનિચ્છનીય વાતાવરણ માનસિક નિર્બળતાજનક કારણ છે.
હિંદુસ્તાનને આઝાદી મળ્યા પછી તુરત જ હિંદુસ્તાનના નાયકેએ હરિજને માટે જે કાયદાઓ કર્યા છે તે બદલ પ્રજાકીય સરકાર વારંવાર ધન્યવાદને પાત્ર છે. આ કાયદાઓ રૂઢિચુસ્ત જનતાને ગળે ઉતરાવવા માટે એકે એક ધર્મઉપદેશકોએ ખાસ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. તેને બદલે તેઓ કાં તે સમજફેરને લીધે અથવા નૈતિક હિંમતની
