________________
ખામી રહેવાને સંભવ રહેશે. આથી પૂર્વના ત્યાગી પુરુષોએ તે સોપાનના ક્રમ પ્રમાણે જનતાને ઘેરવાનો પ્રયાસ આ રીતે કર્યો હતો.
જૈનદર્શન પણ એમ જ માને છે, અને તે ભગવાન મહાવીરના શબ્દોથી અહીં સ્પષ્ટ થાય છે. તે ભગવાને કહ્યું, પહેલાં મનુષ્યત્વ (માનવધર્મ) પછી જ ઇતર ધર્મોને સ્થાન હોઈ શકે. વળી તેમણે પિતાના શાસનમાં શ્રમણસંસ્થા અને ગૃહસંસ્થા એ બન્નેને સમુચિત સ્થાન આપ્યું છે; અને પિતાના સપૂતને એમ સમજાવ્યું છે કે જ્યાં જે વસ્તુની ત્રુટિ હોય ત્યાં તમારા શ્રમણધર્મને ક્ષતિ ન પહોંચે તે ધ્યેયને જાળવી તે તે આપો. જે સમાજમાં નીતિતત્ત્વની ત્રુટિ હોય ત્યાં નૈતિક સિદ્ધાંતને સમજાવી માનવસમાજને આગળ ધપાવો, પણ તે બધું ક્રમપૂર્વક આગળ વધવામાં કાર્યસિદ્ધિની સફળતા છે અને જોખમ પણ નથી. આ રીતે વિકાસના ધ્યેયે વાળવામાં અને માનવસમાજને શાન્તિ પહોંચાડવામાં ઉદાર અને નિઃસ્વાર્થ ત્યાગી સંસ્થા વધુ સરસ અને સુંદર કાર્ય કરી શકે, એમ દરેક ધર્મસંસ્થાપકને લાગવાથી તેમણે ત્યાગી સંસ્થા પર આ ભાર સોંપે હોય તેમ લાગે છે. છે. તે જ લક્ષ્યબિન્દુથી આ પુસ્તક ગૂંથાયું છે. નીતિ, કર્તવ્ય અને ધર્મના જે જે સિદ્ધાંત જ્યાં જ્યાં રજૂ કરવામાં આવ્યા છે, ત્યાં ત્યાં તે તે નીતિકાર અને ધર્મસંસ્થાપકેનો નિર્દેશ પણ કરવામાં આવ્યો છે.
અંતમાં, આ ગ્રન્થમાં મુખ્યત્વે જેમનાં વ્યાખ્યાનેના વિચારનું દેહન છે અને જેમણે આ ગ્રન્થનું સાંગોપાંગ નિરીક્ષણ અને બહુમૂલી સૂચનાઓ આપી સંશોધન કર્યું છે, તે પરમપૂજ્ય ગુરુદેવને આભાર માની વિરમું છું.
“સંતબાલ
સુંદરવન, વિલેપારલે તા. ૨૪-૬-૩૫.
