________________
મહારથી
www
હતી. વેપારી કે નેકરીયાત સૌને અહીં ગજા મુજબ મળી રહેતું, છતાં વતન તરીકે મુંબઈ હજુ કેઈને ગળે વળગ્યું નહતું કે મહાજન મંડળની સંકલના નહતી.
સંવત ૧૮૮૦માં મુંબઈમાં કુતરાંનું પ્રમાણ વધી પડયું. કુતરાંની નીમકહલાલી-વફાદારી અજબ છે. બટકું રોટલો ખાઇને રાત-દિવસ ઘરની ચેકી કરનાર આ પ્રાણીને ન જોઇએ માન કે મરતબે કઇ પગાર કે પૈસો. ગંધ ઉપરથી સગડ શેપી ચોરને પકડાવી દેવામાં આ પ્રાણીની કુશાગ્રતા જાણીતી છે. અંગ્રેજ અને પારસી ભાઈઓ આ વગર–પગારના ચોકીદારને પાળે છે, જ્યારે ઇતર કેમ તેને વધ્યું-ઘટયું ખાવાનું નાખીને કૃતકૃત્ય થાય છે. જે કે આર્ય સંસ્કૃતિમાં ગાય-કૂતરાની રોટલી કાઢવાને રિવાજ છે, અને એવા પેટવરામાં પુણ્યવરાનું ધોરણ જળવાઈ રહ્યું છે પરંતુ તેને આંગણે બાંધવામાં સંકોચ રહે છે, તેથી જ તેને નણયાતાં ભટકવું પડે છે.
આ સ્થિતિમાં નધણુયાતાં કુતરાંની રંજાડ મુંબઈમાં વધી પડવાથી સત્તાધારીઓની નિદ્રામાં ખલેલ પડવા લાગી. આ ઉપદ્રવ ઓછો કરવાને કંઇ માર્ગ ન સુઝવાથી તેને જાનથી મારી નાખવાને સત્તાવાળાઓએ પોલિસને સોંપ્યું.
આ ક્રૂર ઘટનાથી લોકલાગણું ઉશ્કેરાઈ ગઈ. આવા પ્રસંગે લોક અવાજને પદ્ધતિસર ઉપલી સત્તા પાસે પહોંચાડવાની સંકલના નહેતી, કંઈ બંધારણ કે નિયમન નહેતું. પ્રસંગ દિલદ્રાવક હતો. પિલિસ જેમ જેમ ડાબાજી ચલાવતી ગઈ તેમ તેમ જનતા ઉશ્કેરાવા લાગી. હુલ્લડનું છમકલું થયું. કઈક પકડાયા. કેર્ટ કેસ ચાલ્યા ને સજાઓ ૫ બુથઈ. આ તોફાનમાં હિંદુ જ નહિ પણ
