________________
શ્રી કામદેવ નૃપતિ કથા ભાષાંતર. (૨૫) -અધી નિષ્ફળ છે.” આ પ્રમાણે પંડિતે લક્ષ્મીને પક્ષ કર્યો -સતે કેયલ જેવા મીઠા સ્વરવડે કન્યા બેલી –
“હે પંડિતરાજ ! તમે એમ ન બેલે, મારા કહેવાપર ધ્યાન આપે. આ અસાર સંસારમાં સારરૂપ ભગવતી સરસ્વતીજ છે. કારણકે તેજ સર્વ કાર્યની પ્રસાધક છે. કહ્યું
છે કે-“ધર્મ, અર્થ ને કામ એ ત્રણેની સિદ્ધિનું મુખ્ય બીજ - સરસ્વતી છે, જ્ઞાન વિના તે ત્રણમાંથી એકે વર્ગ સાધી શકાતે - નથી.” આપે લક્ષમીના પ્રસાદથી દે ને ગુણેના વ્યપદેશ થવાનું જે કહ્યું તે કૃત્રિમ છે–ઔપચારિક છે. બાકી સરસ્વતીના પ્રસાદથી જ દેશે પલટાઈને ગુણરૂપ થાય છે તે વાસ્તવિક
છે–સત્ય છે. શાસ્ત્રમાં પણ કેપ, કદાગ્રહ, દુષ્ટિત, દૌર્જન્ય, “ માન અને લેભ વિગેરે જ્ઞાનના પ્રસાદથી ક્ષણમાત્રમાં પલટાઈને ગુણરૂપ થાય છે એમ કહ્યું છે. વળી તમે ધનવડે નિકુલિન હેય તે કુલિન ગણાય છે ઇત્યાદિ કહ્યું તે પણ કૃત્રિમ છે. બાકી ખરી રીતે તે જ્ઞાનથી જ કુલિનપણું આવે છે, જ્ઞાનવડેજ પાપથી મુક્ત થવાય છે, જ્ઞાનથી શ્રેષ્ઠ બીજી કઈ વસ્તુ નથી, - તેથી જ્ઞાન જ ઉપાર્જન કરવા યોગ્ય છે. વળી ભૂખ્યાથી
વ્યાકરણ ખવાતું નથી ઈત્યાદિ જે કહ્યું તે સાત્તિવક કથન - નથી, કેમકે ગુરૂ મહારાજની કૃપાથી પ્રાપ્ત કરેલ જ્ઞાનને લેસ • પણ ક્રોડેગમે સુવર્ણ ઉપાર્જન કરી આપે છે અને જ્ઞાન વિના પશુ પક્ષી અને વૃક્ષો પાસે કદી ક્રોડેગમે સુવર્ણ હોય તે પણ તેથી તેઓ સાધ્યને સાધી શકતા નથી. સુવર્ણરૂપ ' લક્ષમી માત્ર હાથ પગને ભાવી શકે છે, પરંતુ વર્ણરૂપ - ભારતી તે અંતરાત્માને ભાવે છે.”
