________________
સંત, તે આકારવાળા ઇશ્વરજ છે.
(૩૮૬)
સત વૃક્ષ હરિનામ ફળ, સતગુરૂ શબ્દ બિચાર, એસે હરિજન ના હતે, તા જળ ભરતે સસાર,
૧૧૭
સંત પુરૂષ તે ઝાડ છે, જેનું મૂળ તે માલેકનું નામ છે; સદ્ગુરૂ તેને જાહેર થયલા રાખ્યું છે યાને માણસરૂપે પ્રગટ થયલા ઇશ્વરજ છે. એવા હિરજના જો આ જગતમાં ન હતે તા આ દુનિયાંનાં લોકો બધાં ડુબી મરતે.
અર્થાત—હરિજન તે પુરૂષ છે કે જેણે પેાતાનુ` પ્રગટિકરણ પુરૂ' કીધું છે, યાને નિચલી ત્રણ દુનિયા ઉપર જીત મેળવી ઇશ્વર સાથે પેાતાનાં ભાનને એકત્ર કીધું છે યાને જોડી નાંખ્યુ હાય છે, જેથી પાતે જીવન મુકત થયા છે. પણ એવા મુકત થયલા વેામાંના ઘણાકાએ પાતાનાં અમર સુખ પણ ત્યાગ કર્યાં હાય છે; તે ખીજા બધા જીવાનુ પ્રગટિકરણ આગળ વધારવા માટે આ ખાકી દુનિયામાંજ, અદ્રશ્ય ચા બીજી કોઇ રીતે રહેલા હાય છે, અને જગતનાં કલ્યાણ અર્થે કામ કરી રહ્યા છે. તેને હિંદુ શાસ્ત્રમાં મહાત્મા, મુના, રૂક્ષીઓ વગેરે નામથી એળખ્યા છે. એવા મહાત્મા, જો આ દુનિયાને મદદ કરતા રહેલા ન હતે તેા સાધારણ મનુષ્ય જાતને જે દુઃખા અને વિપત્તિએમાંથી તેઓનાં અજ્ઞાનપણાને લીધે પસાર થવું પડે છે તે, આવા જ્ઞાન આપનાર, ને પરગ પુરૂષોની ગેરહાજરીમાં વધુ દુ:ખમાં ગીરફતાર રહેત એમ કબીરનું કહેવુ' લાગે છે. દાખલા તરીકે
થીએસેફીકલ સોસાયટી જેવી અનેક મ`ડળીએ જે છેલ્લાં પચાસ વરસમાં ઉભી થઇ હતી, તે મ`ડળની પાછળ, એવા કેટલાક મેટા પુરૂષ યાને મહાત્માએ રહેલા છે, અને એ મ`ડળા તરફથી જે જ્ઞાન, ભાષણ ચા પુસ્તકા મારફતે ખાહેર પયું છે અને પડે છે, અને જે શિક્ષણથી દુનિયાના વિચારો બદલાતા જાય છે અને હવે આખી દુનિયામાં ચામેરી ભાતૃભાવના દેખાવે ને લાગણી વ્યાપી રહેવાની જે શરૂઆત થઇ ચુકી છે, તે બધું આ મહાત્માઓને આભારી છે, યાને તેના પ્રતાપથીજ આ બધું થાય છે. એવા પુરૂષા જે દુનિયામાં આપણને મદદ કરવાને અને જ્ઞાન આપવાને રહેલા ન હોય, તે આપણી હાલત હુજ દુ:ખભરેલી થાય.